Czynniki glebotwórcze i typy gleb

Czynniki glebotwórcze mają kluczowe znaczenie dla powstawania i charakterystyki gleb. Do najważniejszych należą: klimat (wpływający na intensywność i rodzaj wietrzenia), rodzaj skały macierzystej (determinujący przebieg wietrzenia i skład mineralny), rośliny i zwierzęta (dostarczające materii organicznej), rzeźba terenu, warunki wodne, czas oraz działalność człowieka.

Typy gleb można podzielić na trzy główne kategorie:

1. Gleby strefowe - zależne od klimatu i roślinności, np. czerwone i czerwonożółte gleby ferralitowe w klimacie równikowym, czarnoziemy w klimacie umiarkowanym ciepłym, czy gleby bielicowe w klimacie umiarkowanym chłodnym.

2. Gleby śródstrefowe - silnie modyfikowane, ale wciąż zależne od warunków klimatycznych, np. mady w dolinach i deltach rzek czy rędziny na podłożu wapiennym.

3. Gleby niestrefowe - niezwiązane z klimatem, np. gleby górskie, bagienne i torfowe.

Przykład: Najbardziej żyzne gleby w Polsce to czarnoziemy, które powstają w klimacie umiarkowanym ciepłym na podłożu lessowym i charakteryzują się dużą zawartością próchnicy.

Rozmieszczenie roślin na Ziemi jest ściśle związane ze strefami klimatycznymi i typami gleb. Od biegunów do równika można wyróżnić charakterystyczne strefy roślinne, takie jak tundra, tajga, las liściasty, stepy czy las równikowy, każda z odpowiadającym jej typem gleby.