Gleby śródstrefowe i niestrefowe - charakterystyka i występowanie
Gleby śródstrefowe i niestrefowe stanowią ważną grupę w klasyfikacji gleb, wyróżniającą się specyficznymi warunkami powstawania i występowania. W przeciwieństwie do gleb strefowych, ich rozmieszczenie nie jest związane z szerokością geograficzną, ale z lokalnymi czynnikami środowiskowymi.
Definition: Gleby śródstrefowe to gleby, których występowanie jest zależne od obecności wody. Obejmują one mady rzeczne, czarne ziemie i gleby bagienne.
Mady rzeczne (aluwialne) to jedne z najbardziej urodzajnych gleb śródstrefowych. Występują w dolinach rzecznych i charakteryzują się bogatą zawartością składników mineralnych i organicznych, co zawdzięczają wodzie ze słodkich rzek. Ich profil glebotwórczy wyróżnia się charakterystycznym paskowaniem.
Highlight: Czarne ziemie to kolejny typ gleb śródstrefowych, występujących na obszarach zarastających bagien i jezior. Przy odpowiednich zabiegach agrotechnicznych mogą być bardzo urodzajne.
Gleby bagienne powstają w warunkach nadmiernej wilgotności, typowo w zagłębieniach terenu i na terenach podmokłych. Są one jednak mało urodzajne i zazwyczaj nie są wykorzystywane w rolnictwie.
Definition: Gleby niestrefowe to gleby, których występowanie jest związane z konkretną skałą macierzystą lub działalnością człowieka.
Rędziny to gleby niestrefowe występujące na podłożu węglanowym, głównie na wapieniach. Można je spotkać na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej i w Niecce Nidziańskiej. Charakteryzują się dużym poziomem próchnicznym bezpośrednio na skale macierzystej, co przyczynia się do ich urodzajności.
Example: Gleby wulkaniczne są przykładem niezwykle żyznych gleb niestrefowych. Występują w pobliżu wulkanów, na skałach wulkanicznych, bazaltach i tufach. Ich wysoka żyzność wynika z obecności popiołów i pyłów wulkanicznych.
Gleby górskie to kolejny typ gleb niestrefowych, których profil charakteryzuje się obecnością poziomu próchnicznego, zwietrzeliny skały macierzystej i skały macierzystej.
Vocabulary: Gleby antropogeniczne to "gleby wytworzone przez człowieka" lub "gleby miast". Powstają tam, gdzie działalność ludzka zaburzyła naturalny profil glebotwórczy, np. poprzez budowę dróg czy betonowanie. Są one zazwyczaj nieurodzajne.
Zrozumienie charakterystyki i występowania gleb śródstrefowych i niestrefowych jest kluczowe dla efektywnego zarządzania zasobami glebowymi, planowania upraw i ochrony środowiska. Każdy typ gleby oferuje unikalne właściwości, które mogą być wykorzystane lub wymagają specjalnego traktowania w kontekście rolniczym i ekologicznym.
