Lodowce górskie i lądolody
Lodowce górskie i lądolody są kluczowymi elementami kriosfery, magazynującymi ogromne ilości wody słodkiej na Ziemi.
Definition: Lodowiec to trwałe nagromadzenie lodu, które powstaje na lądzie z przeobrazenia dużych ilości śniegu.
Lodowce górskie zajmują stosunkowo małe powierzchnie, a ich grubość dochodzi do 1,5 km. Wyróżniamy kilka typów lodowców górskich:
- Alpejski
- Himalajski
- Piedmontowy
Example: Przykłady lodowców górskich w Europie to lodowce w Alpach, takie jak Aletsch w Szwajcarii.
Lądolody zajmują ogromne powierzchnie i tworzą olbrzymie, lekko wypukłe czasze lodowe. Ich grubość może dochodzić do 4 km. Główne typy lądolodów to:
- Antarktyczny
- Grenlandzki
Highlight: Lodowce górskie i lądolody stanowią największy rezerwuar wody słodkiej na Ziemi, zawierając około 68,7% całkowitej ilości wody słodkiej.
Budowa lodowca obejmuje:
- Pole firnowe - miejsce, gdzie śnieg przemienia się stopniowo w lód lodowcowy
- Jęzor lodowcowy - część lodowca spływająca w dół doliny
Lodowce podlegają ciągłym zmianom:
- Transgresja - lodowiec się wydłuża
- Stagnacja - lodowiec nie zmienia swojego położenia
- Regresja - lodowiec się cofa i zmniejsza swój zasięg
Vocabulary: Firn to przejściowa forma między śniegiem a lodem lodowcowym, składająca się z ziarenek lodu.
Wody podziemne stanowią istotny zasób wody słodkiej. Ich ilość i sposób zalegania zależą od:
- Wielkości opadów atmosferycznych
- Gęstości sieci wód powierzchniowych
- Rodzaju skał i ich ułożenia
Wyróżniamy wody:
- Przypowierzchniowe
- Gruntowe
- Wgłębne
Example: Lodowce górskie w Polsce występowały w przeszłości, ale obecnie nie ma aktywnych lodowców na terenie kraju. Ślady ich działalności można obserwować w formie rzeźby polodowcowej w górach, np. w Tatrach.
Źródła to miejsca, gdzie wody podziemne wypływają na powierzchnię. Możemy je podzielić ze względu na:
- Sposób wypływu: warstwowe, krasowe, uskokowe
- Pochodzenie: infiltracyjne, reliktowe, kondensacyjne, juwenilne
Szczególnym rodzajem źródła jest gejzer, gdzie woda wyrzucana jest pod ciśnieniem na skutek procesów wulkanicznych.
