Jednostki tektoniczne Polski
Polska znajduje się na styku trzech głównych jednostek tektonicznych Europy, co ma ogromny wpływ na jej geologiczną strukturę i ukształtowanie terenu. Te jednostki to platforma wschodnioeuropejska, obszar fałdowań paleozoicznych oraz obszar fałdowań alpejskich.
Platforma wschodnioeuropejska jest najstarszą i najbardziej stabilną jednostką tektoniczną Polski. Charakteryzuje się dwudzielną budową, składającą się z krystalicznego fundamentu i pokrywy osadowej.
Vocabulary: Krystaliczny fundament to sfałdowane skały krystaliczne i metamorficzne powstałe w prekambrze.
Definition: Pokrywa osadowa to niesfałdowane skały osadowe pochodzące z er paleozoicznej, mezozoicznej i kenozoicznej.
W obrębie platformy wschodnioeuropejskiej wyróżnia się mniejsze jednostki, takie jak wyniesienie mazurskie, obniżenia perybałtyckie i podlaskie, struktura zrębowa podlasko-lubelska oraz rów mazowiecko-lubelski.
Highlight: Ważnym elementem jest strefa Teisseyre'a-Tornquista (T-T), która oddziela platformę wschodnioeuropejską od jednostek tektonicznych Europy Zachodniej.
Obszar fałdowań paleozoicznych obejmuje struktury geologiczne, które uczestniczyły w orogenezach kaledońskiej i hercyńskiej. Zajmuje on północno-zachodnią i środkową część Polski. W tym obszarze utwory paleozoiczne i mezozoiczne są często przykryte warstwą osadów polodowcowych, z wyjątkiem pasa wyżyn i gór, gdzie skały te zostały odsłonięte przez erozję.
Example: Do struktur obszaru fałdowań paleozoicznych zaliczamy góry (Sudety, Góry Świętokrzyskie), monokliny (przedsudecką, śląsko-krakowską), niecki (szczecińską, mogileńsko-łódzką, miechowską, brzeżną) oraz wały (pomorski, kujawski, południowopolski).
Obszar fałdowań alpejskich znajduje się w południowej części Polski i powstał w wyniku kolizji płyt litosfery: afrykańskiej i eurazjatyckiej w mezozoiku oraz na początku kenozoiku. W trakcie orogenezy alpejskiej sfałdowane zostały Karpaty Wewnętrzne (Tatry, Obniżenie Orawsko-Podhalańskie) oraz Karpaty Zewnętrzne (Pogórze Karpackie, Beskidy).
Vocabulary: Zapadlisko przedkarpackie to tektoniczne obniżenie przedgórskie wypełnione osadami morskimi z neogenu, obejmujące Kotlinę Sandomierską i Kotlinę Oświęcimską.
Zrozumienie jednostek tektonicznych Polski jest kluczowe dla poznania geologicznej historii naszego kraju i zrozumienia procesów, które ukształtowały jego obecną rzeźbę terenu.
