Czynniki i wskaźniki rozwoju społeczno-gospodarczego
Na dysproporcje rozwojowe między krajami wpływa wiele czynników. Czynniki ekonomiczne decydują o możliwościach inwestowania w kapitał ludzki i nowe technologie. Historia kraju, zwłaszcza przeszłość kolonialna czy konflikty, może hamować rozwój na wiele lat. Niestabilna sytuacja polityczna i niekorzystne warunki przyrodnicze również znacząco ograniczają możliwości rozwojowe.
Do pomiaru rozwoju gospodarczego używa się przede wszystkim Produktu Krajowego Brutto (PKB). Jest to suma wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych w danym kraju w określonym czasie, przeliczona na dolary amerykańskie. PKB per capita pokazuje tę wartość w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Rozróżniamy też PKB realny (obliczany według cen z roku bazowego) oraz nominalny (według bieżącej wartości pieniądza).
Bardziej kompleksowym miernikiem jest wskaźnik rozwoju społecznego HDI (Human Development Index). Ten syntetyczny wskaźnik łączy trzy kluczowe aspekty: oczekiwaną długość życia (poziom opieki zdrowotnej), liczbę lat edukacji (podejście do kształcenia) oraz dochód narodowy brutto (zamożność obywateli). HDI przyjmuje wartości od 0 do 1, a kraje dzielone są na cztery grupy: bardzo wysoko rozwinięte (>0,79), wysoko rozwinięte (0,698-0,790), średnio rozwinięte (0,522-0,697) i słabo rozwinięte (<0,522).
⭐ Warto wiedzieć! Oprócz HDI istnieje też wskaźnik ubóstwa społecznego HPI (Human Poverty Index), który mierzy niedostatki w rozwoju krajów, uwzględniając strukturę demograficzną, poziom ubóstwa, rozwój intelektualny i bezrobocie długoterminowe. HPI-1 stosuje się do krajów rozwijających się, a HPI-2 do krajów rozwiniętych.