Współczesne obszary koncentracji przemysłu w Polsce

Zmiany w polskim przemyśle zachodzące w latach 1989-2004 doprowadziły do kolejnej klasyfikacji okręgów przemysłowych w 2005 roku. Przyjęto wówczas, że każdy wyróżniony okręg powinien skupiać co najmniej 2% ogółu pracujących w przemyśle oraz obejmować przynajmniej jeden ośrodek lub powiat zatrudniający nie mniej niż 0,5% ogółu pracujących w przemyśle. W rezultacie wydzielono tylko 8 okręgów przemysłowych.

Highlight: Najważniejszym z wyróżnionych okręgów został Śląsko-Krakowski Okręg Przemysłowy, który grupował wyróżniane wcześniej okręgi: górnośląski, bielski, krakowski i częstochowski, skupiając ponad 22% ogółu zatrudnionych w przemyśle.

We wszystkich współcześnie funkcjonujących okręgach obserwuje się proces deglomeracji przemysłu. Polega on na przenoszeniu zakładów przemysłowych na obrzeża miast lub na obszary wiejskie. Główne powody tego procesu to możliwość zwiększenia przestrzeni produkcyjnej oraz niższe koszty gruntów i siły roboczej.

Geneza okręgów przemysłowych w Polsce jest zróżnicowana. Najwięcej okręgów ma genezę surowcową, jak na przykład okręg górnośląski (obecnie wchodzący w skład śląsko-krakowskiego). Inne typy genezy to między innymi geneza historyczna, związana z rozwojem przemysłu na ziemiach polskich w XIX wieku, oraz geneza związana z planową industrializacją kraju po II wojnie światowej.

Słownictwo: Deglomeracja przemysłu - proces przenoszenia zakładów przemysłowych z centrów miast na ich obrzeża lub na obszary wiejskie.

Okręgi przemysłowe w Polsce - charakterystyka ogólna

Okręgi przemysłowe w Polsce to obszary o wysokiej koncentracji przemysłu, składające się z mniejszych ośrodków przemysłowych. Przy ich opisie bierze się pod uwagę stopień koncentracji lub rozproszenia, bazę surowcową i energetyczną, transport i łączność oraz wielkość zasobów siły roboczej. Ważną rolę w gospodarce pełnią ośrodki przemysłowe, które są skupiskami licznych zakładów przemysłowych i stanowią zaplecze gospodarczo-społeczne dla okolicznych regionów lub województw.

Definicja: Ośrodki przemysłowe to skupiska licznych zakładów przemysłowych, pełniące ważną rolę zaplecza gospodarczo-społecznego dla okolicznych regionów lub dla województwa.

W latach 80. XX wieku Główny Urząd Statystyczny wyróżnił 24 okręgi przemysłowe w Polsce. Przy ich wydzielaniu brano pod uwagę różne wskaźniki uprzemysłowienia miast i gmin, takie jak procentowy udział osób czynnych zawodowo w przemyśle w ogólnej liczbie ludności oraz w ogólnej liczbie ludności czynnej zawodowo. Dodatkowo, uwzględniano ciągłość terytorialną badanych jednostek oraz ich udział w krajowym zatrudnieniu, produkcji i wartości środków trwałych w przemyśle.

Highlight: W latach 80. XX wieku okręgi przemysłowe zajmowały łącznie około 26% powierzchni Polski i skupiały prawie 80% pracujących w przemyśle.

Przemiany przemysłu w Polsce po 1989 roku

Przemiany przemysłu w Polsce po 1989 roku były związane z transformacją gospodarczą i przejściem do gospodarki rynkowej. Proces ten charakteryzował się wieloma zmianami strukturalnymi i przestrzennymi w polskim przemyśle. Główne przyczyny tych przemian to:

1. Wprowadzenie zasad gospodarki wolnorynkowej
2. Otwarcie na rynki zagraniczne
3. Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych
4. Napływ inwestycji zagranicznych
5. Restrukturyzacja nieefektywnych gałęzi przemysłu

Skutki przemian strukturalnych w polskim przemyśle po 1989 r. były znaczące i obejmowały:

1. Zmianę struktury wielkości i własności przedsiębiorstw
2. Przebudowę struktury gałęziowej II sektora
3. Zmniejszenie powierzchni okręgów przemysłowych
4. Redukcję zatrudnienia w tradycyjnych gałęziach przemysłu
5. Rozwój nowych, innowacyjnych branż przemysłowych

Przykład: Jednym z przykładów przemian w polskim przemyśle jest restrukturyzacja górnictwa węgla kamiennego na Śląsku, która doprowadziła do zamknięcia wielu nierentownych kopalń i znaczącej redukcji zatrudnienia w tym sektorze.

Zmiany w polskim przemyśle doprowadziły do modernizacji i zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki na arenie międzynarodowej. Jednocześnie spowodowały one wiele wyzwań społecznych i ekonomicznych, szczególnie w regionach silnie uzależnionych od tradycyjnych gałęzi przemysłu.