Przemiany przemysłu w Polsce

Rozdział ten wprowadza kluczowe pojęcia związane z przemysłem i jego przemianami w Polsce. Przemysł jest definiowany jako drugi sektor gospodarki zajmujący się eksploatacją zasobów naturalnych i wytwarzaniem dóbr. Industrializacja to proces szybszego rozwoju przemysłu w porównaniu do innych sektorów gospodarki.

Obecnie udział przemysłu w strukturze zatrudnienia w Polsce wynosi około 30%, co przewyższa średnią Unii Europejskiej. Podobny jest udział przemysłu w tworzeniu PKB kraju.

Definicja: Restrukturyzacja to gwałtowna zmiana struktury gospodarczej kraju lub przedsiębiorstwa mająca na celu zwiększenie ich wydajności lub funkcjonalności.

Rozdział omawia również historię przemysłu w Polsce do II wojny światowej oraz okres socjalistycznej industrializacji. W latach 1952-1989 w PRL wprowadzono model gospodarki centralnie sterowanej, z naciskiem na rozwój przemysłu ciężkiego. W latach 70. XX wieku, za rządów Edwarda Gierka, powstały ważne ośrodki przemysłowe w każdym z 49 ówczesnych województw.

Highlight: W II połowie XX wieku przemysł stał się najważniejszym czynnikiem przemian w gospodarce Polski. W latach 1946-1980 udział przemysłu w PKB wzrósł z 23% do 54%, a zatrudnienie z 1,4 mln do 5,2 mln osób.

Przyczyny i skutki przemian strukturalnych po 1989 roku

Ten rozdział analizuje przyczyny i skutki przemian gospodarczych w Polsce po 1989 roku. Główne problemy gospodarki centralnie planowanej obejmowały:

1. Narzucanie przez rząd lokalizacji zakładów bez uwzględnienia czynników ekonomicznych.
2. Słabą organizację pracy skutkującą niską wydajnością przedsiębiorstw.
3. Przestarzałe technologie zwiększające koszty produkcji i zanieczyszczenie środowiska.
4. Regulowanie cen przez państwo prowadzące do nierentowności fabryk.
5. Niską jakość produktów ograniczającą możliwości eksportu.

Transformacja gospodarcza w Polsce po 1989 roku rozpoczęła się od przejścia z gospodarki centralnie sterowanej do gospodarki rynkowej. Proces ten, znany jako reforma Balcerowicza, miał znaczące skutki:

Highlight: W latach 90. XX wieku wiele zakładów doświadczyło gwałtownego spadku produkcji lub całkowitej likwidacji, co doprowadziło do redukcji etatów i wzrostu bezrobocia do 20%.

Jednak długoterminowe efekty restrukturyzacji były pozytywne. W 2018 roku produkcja przemysłowa była czterokrotnie większa niż w 1990 roku.

Rozdział omawia również zmiany w strukturze własnościowej, wielkościowej i przestrzennej przemysłu:

1. Prywatyzacja doprowadziła do spadku udziału zakładów państwowych do 1%.
2. Nastąpiło umiędzynarodowienie polskiego przemysłu, z około 1,5% firm należących do zagranicznych właścicieli.
3. Wzrosła liczba małych przedsiębiorstw, które obecnie stanowią ponad 70% wszystkich zakładów.
4. Zakłady przemysłowe zaczęły powstawać głównie w dużych aglomeracjach i przy drogach szybkiego ruchu.

Example: Struktura wielkościowa zakładów przemysłowych w Polsce w 2018 r.: 73,2% stanowiły firmy zatrudniające do 49 osób, a tylko 0,9% to firmy zatrudniające 1000 i więcej pracowników.