Otwórz aplikację

Przedmioty

Czym są góry zrębowe i fałdowe? Odkryj ruchy górotwórcze!

70

0

user profile picture

Natalia Strzępek

21.08.2025

Geografia

Ruchy górotworcze, plutonizm

2128

21 sie 2025

5 strony

Czym są góry zrębowe i fałdowe? Odkryj ruchy górotwórcze!

Procesy geologiczne kształtujące powierzchnię Ziemi poprzez ruchy górotwórcze, ruchy... Pokaż więcej

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Góry zrębowe i wulkaniczne

Góry zrębowe powstają w wyniku wypiętrzania się warstw skalnych poprzecinanych uskokami. Proces ten obejmuje potrzaskanie warstw skalnych, ich pękanie i przesuwanie się wzdłuż uskoków, nawet o setki kilometrów w poziomie i kilka kilometrów w pionie. W efekcie tworzą się zręby tektoniczne i rowy tektoniczne.

Vocabulary: Zręb tektoniczny to wypiętrzony blok skalny ograniczony uskokami, natomiast rów tektoniczny to obniżony blok skalny między dwoma uskokami.

Przykład: Góry zrębowe w Polsce to między innymi Góry Świętokrzyskie.

Góry wulkaniczne powstają w wyniku wypływania lawy i wydostawania się innych materiałów z głębi Ziemi. Mogą występować zarówno na lądach, jak i na oceanach jako wyspy, często na granicach płyt litosfery.

Highlight: Góry wulkaniczne są wynikiem plutonizmu i wulkanizmu, procesów związanych z aktywnością magmową Ziemi.

Ruchy epejrogeniczne (lądotwórcze) to długotrwałe i bardzo powolne pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Są one spowodowane przemieszczaniem się magmy w litosferze.

Definicja: Ruchy epejrogeniczne to powolne, pionowe ruchy skorupy ziemskiej prowadzące do zmian w ukształtowaniu powierzchni Ziemi.

Skutkiem ruchów epejrogenicznych jest zmiana przebiegu linii brzegowej. Ląd może się obniżać, co prowadzi do zalewania przez morze, lub wznosić, co powoduje wycofywanie się morza i odsłanianie coraz większej powierzchni lądu.

Przykład: Ruchy epejrogeniczne przykłady obejmują ruchy obniżające u wybrzeży Holandii oraz ruchy wznoszące w pobliżu Zatoki Neapolitańskiej.

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Plutonizm i intruzje magmatyczne

Plutonizm obejmuje wszystkie procesy geologiczne wewnątrz litosfery związane z gromadzeniem się magmy, jej przemieszczaniem i krzepnięciem. Głęboko pod powierzchnią ziemi gorąca magma tworzy formy zwane intruzjami magmatycznymi.

Definicja: Plutonizm to zespół procesów geologicznych związanych z aktywnością magmową wewnątrz litosfery.

Intruzje magmatyczne powstają w wyniku wciskania się magmy w pęknięcia, szczeliny skalne i pomiędzy warstwy skał, a następnie powolnego ochładzania i krzepnięcia magmy. Mogą być one odsłonięte na powierzchni ziemi wskutek erozji otaczających je skał.

Vocabulary: Intruzje magmatyczne to formy skalne powstałe w wyniku zakrzepnięcia magmy wewnątrz skorupy ziemskiej.

Przykłady intruzji magmatycznych obejmują:

  1. Batolity - duże masy skalne powstałe z zakrzepłej magmy.
  2. Dajki - pionowe lub prawie pionowe intruzje przecinające warstwy skalne.
  3. Lakolity - intruzje w kształcie grzyba, które unoszą nadległe warstwy skalne.

Highlight: Intruzje zgodne i niezgodne to dwa główne typy intruzji magmatycznych. Intruzje zgodne (np. sille) układają się równolegle do warstw skalnych, podczas gdy intruzje niezgodne (np. dajki) przecinają te warstwy.

Plutonizm i związane z nim procesy mają istotny wpływ na kształtowanie się struktur geologicznych i form ukształtowania terenu. Wraz z ruchami górotwórczymi i ruchami epejrogenicznymi stanowią one kluczowe mechanizmy kształtujące powierzchnię naszej planety.

Highlight: Plutonizm i wulkanizm są ściśle powiązanymi procesami. Podczas gdy plutonizm dotyczy procesów magmowych zachodzących pod powierzchnią Ziemi, wulkanizm obejmuje zjawiska związane z wydostawaniem się magmy na powierzchnię w postaci lawy i innych materiałów wulkanicznych.

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Podsumowanie procesów geologicznych

Procesy geologiczne takie jak ruchy górotwórcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu powierzchni Ziemi. Każdy z tych procesów ma swoje unikalne cechy i skutki:

  1. Ruchy górotwórcze prowadzą do powstawania różnych typów gór:
    • Góry fałdowe powstają w wyniku fałdowania i wypiętrzania skał, często na granicach płyt tektonicznych.
    • Góry zrębowe są wynikiem pękania i przesuwania się bloków skalnych wzdłuż uskoków.
    • Góry wulkaniczne formują się w wyniku aktywności wulkanicznej.

Highlight: Góry fałdowe w Polsce, takie jak Karpaty, są przykładem gór powstałych w wyniku kolizji płyt kontynentalnych.

  1. Ruchy epejrogeniczne to powolne, pionowe ruchy skorupy ziemskiej, które mogą prowadzić do:
    • Podnoszenia się lub obniżania dużych obszarów lądowych.
    • Zmian w przebiegu linii brzegowej.

Przykład: Ruchy epejrogeniczne gdzie występują można zaobserwować m.in. w Skandynawii, gdzie ląd podnosi się po ustąpieniu lądolodu.

  1. Plutonizm obejmuje procesy związane z aktywnością magmową wewnątrz litosfery:
    • Prowadzi do powstawania intruzji magmatycznych, takich jak batolity, dajki i lakolity.
    • Jest ściśle powiązany z wulkanizmem, choć dotyczy procesów zachodzących pod powierzchnią Ziemi.

Vocabulary: Intruzje zgodne i niezgodne to dwa główne typy intruzji magmatycznych, różniące się sposobem ułożenia względem otaczających skał.

Wszystkie te procesy są ze sobą powiązane i wspólnie kształtują krajobraz naszej planety. Zrozumienie tych procesów jest kluczowe dla geologii i geografii fizycznej, pomagając wyjaśnić obecne ukształtowanie powierzchni Ziemi oraz przewidywać przyszłe zmiany.

Highlight: Ruchy izostatyczne, będące rodzajem ruchów epejrogenicznych, są związane z dążeniem skorupy ziemskiej do równowagi po zmianach obciążenia, np. po ustąpieniu lądolodu.

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Plutonizm i Intruzje Magmatyczne

Plutonizm to zespół procesów geologicznych związanych z magmą wewnątrz litosfery. Intruzje magmatyczne powstają w wyniku wciskania się i krzepnięcia magmy w skorupie ziemskiej.

Definition: Co to plutonizm - procesy związane z przemieszczaniem i krzepnięciem magmy pod powierzchnią Ziemi.

Example: Batolity, dajki i lakolity są przykładami intruzji zgodnych i niezgodnych.

Highlight: Plutonizm skutki obejmują formowanie się różnorodnych struktur geologicznych w skorupie ziemskiej.

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Ruchy górotwórcze i ich rodzaje

Ruchy górotwórcze to procesy geologiczne prowadzące do powstania obszarów górskich. Mogą one polegać na fałdowaniu skał i ich wypiętrzaniu, co prowadzi do powstania gór fałdowych, lub na pękaniu skał wzdłuż uskoków i wypiętrzaniu spękanych skał, co skutkuje powstaniem gór zrębowych. Innym procesem jest tworzenie się gór wulkanicznych wskutek wydostawania się materiałów wulkanicznych na powierzchnię ziemi.

Definicja: Ruchy górotwórcze to procesy geologiczne prowadzące do powstania obszarów górskich poprzez fałdowanie, wypiętrzanie lub działalność wulkaniczną.

Góry fałdowe mogą powstawać na dwa sposoby:

  1. W wyniku subdukcji, gdzie osady skalne zgromadzone na powierzchni płyty oceanicznej są zdzierane na krawędzi płyty kontynentalnej, a następnie ulegają sfałdowaniu i wypiętrzeniu.

Przykład: Przykładami gór fałdowych powstałych w wyniku subdukcji są Kordyliery i Andy.

  1. W wyniku zderzenia dwóch płyt kontynentalnych, gdzie osady morskie zgromadzone na dnie morza między tymi płytami zostają sfałdowane i wypiętrzone.

Przykład: Himalaje, Karpaty i Atlas są przykładami gór fałdowych powstałych w wyniku zderzenia płyt kontynentalnych.

Highlight: Góry fałdowe w Polsce to przede wszystkim Karpaty, które są częścią alpejskiego systemu górskiego.



Myśleliśmy, że nigdy nie zapytasz...

Co to są ruchy górotwórcze?

Ruchy górotwórcze to procesy geologiczne prowadzące do powstawania obszarów górskich. Ruchy górotwórcze mogą polegać na fałdowaniu skał i ich wypiętrzaniu, co prowadzi do powstania gór fałdowych, lub na pękaniu skał wzdłuż uskoków i wypiętrzaniu spękanych skał, co tworzy góry zrębowe. Są one wynikiem przemieszczania się płyt litosfery i należą do wewnętrznych procesów geologicznych Ziemi.

Jak powstają góry zrębowe i gdzie występują?

Góry zrębowe powstają w wyniku potrzaskania i pękania warstw skalnych, które następnie przesuwają się wzdłuż uskoków, nawet o setki kilometrów w poziomie i kilka kilometrów w pionie. W rezultacie tworzą się charakterystyczne struktury - zręby i rowy tektoniczne. Góry zrębowe w Polsce reprezentowane są przez Sudety, a w Europie można je znaleźć także w Górach Schwarzwaldu i Wogezach. Ich charakterystyczną cechą jest ostry, nieregularny kształt.

Czym różnią się ruchy epejrogeniczne od ruchów górotwórczych?

Ruchy epejrogeniczne to długotrwałe i bardzo powolne pionowe ruchy skorupy ziemskiej, podczas gdy ruchy górotwórcze są bardziej dynamiczne i tworzą obszary górskie. Ruchy epejrogeniczne przyczyny to głównie przemieszczanie się magmy w litosferze, a ich skutki to zmiany przebiegu linii brzegowej - gdy ląd się obniża, zostaje zalewany przez morze, a gdy się wznosi, morze się wycofuje. Przykładem ruchów obniżających są te u wybrzeży Holandii, a wznoszących - w pobliżu Zatoki Neapolitańskiej.

Kiedy możemy mówić o plutonizmie i jakie są jego efekty?

O plutonizmie mówimy, gdy zachodzą procesy geologiczne wewnątrz litosfery związane z gromadzeniem się, przemieszczaniem i krzepnięciem magmy. Co to plutonizm? To zjawisko prowadzące do powstawania intruzji magmatycznych, czyli form powstających gdy magma wciska się w pęknięcia i szczeliny skalne, a następnie powoli ochładza się i krzepnie. Intruzje te mogą zostać odsłonięte na powierzchni ziemi wskutek erozji otaczających je skał. Przykładami takich intruzji są batolity, dajki i lakolity.

Dodatkowe Źródła

  1. Geografia: Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych przez Romana Malarz, Wydawnictwo Nowa Era 2020, Podręcznik, Kompleksowy podręcznik zawierający szczegółowe informacje o procesach górotwórczych, ruchach epejrogenicznych i plutonizmie - Link

  2. Geologia dynamiczna przez Włodzimierza Mizerskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN 2019, Książka naukowa, Szczegółowo opisuje ruchy górotwórcze, epejrogeniczne oraz procesy plutoniczne z licznymi przykładami z Polski i świata - Link

  3. Atlas geograficzny dla szkół ponadpodstawowych przez zespół autorów, PPWK 2021, Atlas, Zawiera mapy przedstawiające rozmieszczenie gór zrębowych i fałdowych w Polsce i na świecie oraz ilustracje procesów geologicznych - Link

  4. Podstawy geologii przez Ewę Stupnicką i Zbigniewa Stempienia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2018, Książka akademicka, Przystępnie wyjaśnia procesy plutoniczne, powstawanie intruzji magmatycznych oraz ruchy izostatyczne i epejrogeniczne - Link

Sprawdź swoją wiedzę

  1. Wykonaj prosty model górotwórczy: wykorzystaj dwie gąbki lub kawałki styropianu, które będą reprezentować płyty litosfery. Między nimi umieść plastyczne materiały (np. plastelinę) i powoli dociskaj gąbki do siebie, obserwując powstawanie "fałdów górskich".

  2. Stwórz mapę Polski zaznaczając różnymi kolorami góry fałdowe (np. Karpaty) i zrębowe (np. Góry Świętokrzyskie) oraz opisz główne różnice w ich budowie i procesie powstawania.

Nie ma nic odpowiedniego? Sprawdź inne przedmioty.

Zobacz, co mówią o nas nasi użytkownicy. Pokochali nas — pokochasz też i Ty.

4.9/5

App Store

4.8/5

Google Play

Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.

Stefan S

użytkownik iOS

Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.

Samantha Klich

użytkownik Androida

Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.

Anna

użytkownik iOS

Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷

Patrycja

użytkowniczka iOS

Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.

Szymon

użytkownik Android

Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄​

Szymon

użytkownik iOS

Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!

Kuba T

użytkownik Androida

W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.

Kriss

użytkownik Androida

Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍

Gosia

użytkowniczka Android

Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)

Sara

użytkowniczka iOS

Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙

Krzysztof

użytkownik Android

Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.

Oliwia

użytkowniczka iOS

Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.

Stefan S

użytkownik iOS

Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.

Samantha Klich

użytkownik Androida

Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.

Anna

użytkownik iOS

Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷

Patrycja

użytkowniczka iOS

Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.

Szymon

użytkownik Android

Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄​

Szymon

użytkownik iOS

Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!

Kuba T

użytkownik Androida

W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.

Kriss

użytkownik Androida

Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍

Gosia

użytkowniczka Android

Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)

Sara

użytkowniczka iOS

Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙

Krzysztof

użytkownik Android

Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.

Oliwia

użytkowniczka iOS

Myśleliśmy, że nigdy nie zapytasz...

Czym jest Towarzysz AI z Knowunity?

Nasz asystent AI jest specjalnie dostosowany do potrzeb uczniów. W oparciu o miliony treści, które mamy na platformie, możemy udzielać uczniom naprawdę znaczących i trafnych odpowiedzi. Ale nie chodzi tylko o odpowiedzi, towarzysz prowadzi również uczniów przez codzienne wyzwania związane z nauką, ze spersonalizowanymi planami nauki, quizami lub treściami na czacie i 100% personalizacją opartą na umiejętnościach i rozwoju uczniów.

Gdzie mogę pobrać aplikację Knowunity?

Aplikację możesz pobrać z Google Play i Apple Store.

Czy aplikacja Knowunity naprawdę jest darmowa?

Tak, masz całkowicie darmowy dostęp do wszystkich notatek w aplikacji, możesz w każdej chwili rozmawiać z Ekspertami lub ich obserwować. Możesz użyć punktów, aby odblokować pewne funkcje w aplikacji, które również możesz otrzymać za darmo. Dodatkowo oferujemy usługę Knowunity Premium, która pozwala na odblokowanie większej liczby funkcji.

 

Geografia

2128

21 sie 2025

5 strony

Czym są góry zrębowe i fałdowe? Odkryj ruchy górotwórcze!

Procesy geologiczne kształtujące powierzchnię Ziemi poprzez ruchy górotwórcze, ruchy epejrogeniczne oraz plutonizm i wulkanizm stanowią fundamentalne zjawiska w geologii.

  • Ruchy górotwórcze prowadzą do powstania różnych typów gór, w tym gór fałdowych i gór zrębowych
  • Ruchy epejrogenicznepowodują pionowe przemieszczenia... Pokaż więcej

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Zarejestruj się, aby zobaczyć notatkęTo nic nie kosztuje!

Dostęp do wszystkich materiałów

Popraw swoje oceny

Dołącz do milionów studentów

Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.

Góry zrębowe i wulkaniczne

Góry zrębowe powstają w wyniku wypiętrzania się warstw skalnych poprzecinanych uskokami. Proces ten obejmuje potrzaskanie warstw skalnych, ich pękanie i przesuwanie się wzdłuż uskoków, nawet o setki kilometrów w poziomie i kilka kilometrów w pionie. W efekcie tworzą się zręby tektoniczne i rowy tektoniczne.

Vocabulary: Zręb tektoniczny to wypiętrzony blok skalny ograniczony uskokami, natomiast rów tektoniczny to obniżony blok skalny między dwoma uskokami.

Przykład: Góry zrębowe w Polsce to między innymi Góry Świętokrzyskie.

Góry wulkaniczne powstają w wyniku wypływania lawy i wydostawania się innych materiałów z głębi Ziemi. Mogą występować zarówno na lądach, jak i na oceanach jako wyspy, często na granicach płyt litosfery.

Highlight: Góry wulkaniczne są wynikiem plutonizmu i wulkanizmu, procesów związanych z aktywnością magmową Ziemi.

Ruchy epejrogeniczne (lądotwórcze) to długotrwałe i bardzo powolne pionowe ruchy skorupy ziemskiej. Są one spowodowane przemieszczaniem się magmy w litosferze.

Definicja: Ruchy epejrogeniczne to powolne, pionowe ruchy skorupy ziemskiej prowadzące do zmian w ukształtowaniu powierzchni Ziemi.

Skutkiem ruchów epejrogenicznych jest zmiana przebiegu linii brzegowej. Ląd może się obniżać, co prowadzi do zalewania przez morze, lub wznosić, co powoduje wycofywanie się morza i odsłanianie coraz większej powierzchni lądu.

Przykład: Ruchy epejrogeniczne przykłady obejmują ruchy obniżające u wybrzeży Holandii oraz ruchy wznoszące w pobliżu Zatoki Neapolitańskiej.

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Zarejestruj się, aby zobaczyć notatkęTo nic nie kosztuje!

Dostęp do wszystkich materiałów

Popraw swoje oceny

Dołącz do milionów studentów

Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.

Plutonizm i intruzje magmatyczne

Plutonizm obejmuje wszystkie procesy geologiczne wewnątrz litosfery związane z gromadzeniem się magmy, jej przemieszczaniem i krzepnięciem. Głęboko pod powierzchnią ziemi gorąca magma tworzy formy zwane intruzjami magmatycznymi.

Definicja: Plutonizm to zespół procesów geologicznych związanych z aktywnością magmową wewnątrz litosfery.

Intruzje magmatyczne powstają w wyniku wciskania się magmy w pęknięcia, szczeliny skalne i pomiędzy warstwy skał, a następnie powolnego ochładzania i krzepnięcia magmy. Mogą być one odsłonięte na powierzchni ziemi wskutek erozji otaczających je skał.

Vocabulary: Intruzje magmatyczne to formy skalne powstałe w wyniku zakrzepnięcia magmy wewnątrz skorupy ziemskiej.

Przykłady intruzji magmatycznych obejmują:

  1. Batolity - duże masy skalne powstałe z zakrzepłej magmy.
  2. Dajki - pionowe lub prawie pionowe intruzje przecinające warstwy skalne.
  3. Lakolity - intruzje w kształcie grzyba, które unoszą nadległe warstwy skalne.

Highlight: Intruzje zgodne i niezgodne to dwa główne typy intruzji magmatycznych. Intruzje zgodne (np. sille) układają się równolegle do warstw skalnych, podczas gdy intruzje niezgodne (np. dajki) przecinają te warstwy.

Plutonizm i związane z nim procesy mają istotny wpływ na kształtowanie się struktur geologicznych i form ukształtowania terenu. Wraz z ruchami górotwórczymi i ruchami epejrogenicznymi stanowią one kluczowe mechanizmy kształtujące powierzchnię naszej planety.

Highlight: Plutonizm i wulkanizm są ściśle powiązanymi procesami. Podczas gdy plutonizm dotyczy procesów magmowych zachodzących pod powierzchnią Ziemi, wulkanizm obejmuje zjawiska związane z wydostawaniem się magmy na powierzchnię w postaci lawy i innych materiałów wulkanicznych.

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Zarejestruj się, aby zobaczyć notatkęTo nic nie kosztuje!

Dostęp do wszystkich materiałów

Popraw swoje oceny

Dołącz do milionów studentów

Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.

Podsumowanie procesów geologicznych

Procesy geologiczne takie jak ruchy górotwórcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu powierzchni Ziemi. Każdy z tych procesów ma swoje unikalne cechy i skutki:

  1. Ruchy górotwórcze prowadzą do powstawania różnych typów gór:
    • Góry fałdowe powstają w wyniku fałdowania i wypiętrzania skał, często na granicach płyt tektonicznych.
    • Góry zrębowe są wynikiem pękania i przesuwania się bloków skalnych wzdłuż uskoków.
    • Góry wulkaniczne formują się w wyniku aktywności wulkanicznej.

Highlight: Góry fałdowe w Polsce, takie jak Karpaty, są przykładem gór powstałych w wyniku kolizji płyt kontynentalnych.

  1. Ruchy epejrogeniczne to powolne, pionowe ruchy skorupy ziemskiej, które mogą prowadzić do:
    • Podnoszenia się lub obniżania dużych obszarów lądowych.
    • Zmian w przebiegu linii brzegowej.

Przykład: Ruchy epejrogeniczne gdzie występują można zaobserwować m.in. w Skandynawii, gdzie ląd podnosi się po ustąpieniu lądolodu.

  1. Plutonizm obejmuje procesy związane z aktywnością magmową wewnątrz litosfery:
    • Prowadzi do powstawania intruzji magmatycznych, takich jak batolity, dajki i lakolity.
    • Jest ściśle powiązany z wulkanizmem, choć dotyczy procesów zachodzących pod powierzchnią Ziemi.

Vocabulary: Intruzje zgodne i niezgodne to dwa główne typy intruzji magmatycznych, różniące się sposobem ułożenia względem otaczających skał.

Wszystkie te procesy są ze sobą powiązane i wspólnie kształtują krajobraz naszej planety. Zrozumienie tych procesów jest kluczowe dla geologii i geografii fizycznej, pomagając wyjaśnić obecne ukształtowanie powierzchni Ziemi oraz przewidywać przyszłe zmiany.

Highlight: Ruchy izostatyczne, będące rodzajem ruchów epejrogenicznych, są związane z dążeniem skorupy ziemskiej do równowagi po zmianach obciążenia, np. po ustąpieniu lądolodu.

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Zarejestruj się, aby zobaczyć notatkęTo nic nie kosztuje!

Dostęp do wszystkich materiałów

Popraw swoje oceny

Dołącz do milionów studentów

Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.

Plutonizm i Intruzje Magmatyczne

Plutonizm to zespół procesów geologicznych związanych z magmą wewnątrz litosfery. Intruzje magmatyczne powstają w wyniku wciskania się i krzepnięcia magmy w skorupie ziemskiej.

Definition: Co to plutonizm - procesy związane z przemieszczaniem i krzepnięciem magmy pod powierzchnią Ziemi.

Example: Batolity, dajki i lakolity są przykładami intruzji zgodnych i niezgodnych.

Highlight: Plutonizm skutki obejmują formowanie się różnorodnych struktur geologicznych w skorupie ziemskiej.

Ruchy gorotwórcze, ruchy
epejrogeniczne, plutonizon
Ruchy gorotworcze, ruchy epejrogeniczne i plutonizm to procesy, które:
↳ należą do proce

Zarejestruj się, aby zobaczyć notatkęTo nic nie kosztuje!

Dostęp do wszystkich materiałów

Popraw swoje oceny

Dołącz do milionów studentów

Rejestrując się akceptujesz Warunki korzystania z usługi i Politykę prywatności.

Ruchy górotwórcze i ich rodzaje

Ruchy górotwórcze to procesy geologiczne prowadzące do powstania obszarów górskich. Mogą one polegać na fałdowaniu skał i ich wypiętrzaniu, co prowadzi do powstania gór fałdowych, lub na pękaniu skał wzdłuż uskoków i wypiętrzaniu spękanych skał, co skutkuje powstaniem gór zrębowych. Innym procesem jest tworzenie się gór wulkanicznych wskutek wydostawania się materiałów wulkanicznych na powierzchnię ziemi.

Definicja: Ruchy górotwórcze to procesy geologiczne prowadzące do powstania obszarów górskich poprzez fałdowanie, wypiętrzanie lub działalność wulkaniczną.

Góry fałdowe mogą powstawać na dwa sposoby:

  1. W wyniku subdukcji, gdzie osady skalne zgromadzone na powierzchni płyty oceanicznej są zdzierane na krawędzi płyty kontynentalnej, a następnie ulegają sfałdowaniu i wypiętrzeniu.

Przykład: Przykładami gór fałdowych powstałych w wyniku subdukcji są Kordyliery i Andy.

  1. W wyniku zderzenia dwóch płyt kontynentalnych, gdzie osady morskie zgromadzone na dnie morza między tymi płytami zostają sfałdowane i wypiętrzone.

Przykład: Himalaje, Karpaty i Atlas są przykładami gór fałdowych powstałych w wyniku zderzenia płyt kontynentalnych.

Highlight: Góry fałdowe w Polsce to przede wszystkim Karpaty, które są częścią alpejskiego systemu górskiego.

Myśleliśmy, że nigdy nie zapytasz...

Co to są ruchy górotwórcze?

Ruchy górotwórcze to procesy geologiczne prowadzące do powstawania obszarów górskich. Ruchy górotwórcze mogą polegać na fałdowaniu skał i ich wypiętrzaniu, co prowadzi do powstania gór fałdowych, lub na pękaniu skał wzdłuż uskoków i wypiętrzaniu spękanych skał, co tworzy góry zrębowe. Są one wynikiem przemieszczania się płyt litosfery i należą do wewnętrznych procesów geologicznych Ziemi.

Jak powstają góry zrębowe i gdzie występują?

Góry zrębowe powstają w wyniku potrzaskania i pękania warstw skalnych, które następnie przesuwają się wzdłuż uskoków, nawet o setki kilometrów w poziomie i kilka kilometrów w pionie. W rezultacie tworzą się charakterystyczne struktury - zręby i rowy tektoniczne. Góry zrębowe w Polsce reprezentowane są przez Sudety, a w Europie można je znaleźć także w Górach Schwarzwaldu i Wogezach. Ich charakterystyczną cechą jest ostry, nieregularny kształt.

Czym różnią się ruchy epejrogeniczne od ruchów górotwórczych?

Ruchy epejrogeniczne to długotrwałe i bardzo powolne pionowe ruchy skorupy ziemskiej, podczas gdy ruchy górotwórcze są bardziej dynamiczne i tworzą obszary górskie. Ruchy epejrogeniczne przyczyny to głównie przemieszczanie się magmy w litosferze, a ich skutki to zmiany przebiegu linii brzegowej - gdy ląd się obniża, zostaje zalewany przez morze, a gdy się wznosi, morze się wycofuje. Przykładem ruchów obniżających są te u wybrzeży Holandii, a wznoszących - w pobliżu Zatoki Neapolitańskiej.

Kiedy możemy mówić o plutonizmie i jakie są jego efekty?

O plutonizmie mówimy, gdy zachodzą procesy geologiczne wewnątrz litosfery związane z gromadzeniem się, przemieszczaniem i krzepnięciem magmy. Co to plutonizm? To zjawisko prowadzące do powstawania intruzji magmatycznych, czyli form powstających gdy magma wciska się w pęknięcia i szczeliny skalne, a następnie powoli ochładza się i krzepnie. Intruzje te mogą zostać odsłonięte na powierzchni ziemi wskutek erozji otaczających je skał. Przykładami takich intruzji są batolity, dajki i lakolity.

Dodatkowe Źródła

  1. Geografia: Podręcznik dla szkół ponadpodstawowych przez Romana Malarz, Wydawnictwo Nowa Era 2020, Podręcznik, Kompleksowy podręcznik zawierający szczegółowe informacje o procesach górotwórczych, ruchach epejrogenicznych i plutonizmie - Link

  2. Geologia dynamiczna przez Włodzimierza Mizerskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN 2019, Książka naukowa, Szczegółowo opisuje ruchy górotwórcze, epejrogeniczne oraz procesy plutoniczne z licznymi przykładami z Polski i świata - Link

  3. Atlas geograficzny dla szkół ponadpodstawowych przez zespół autorów, PPWK 2021, Atlas, Zawiera mapy przedstawiające rozmieszczenie gór zrębowych i fałdowych w Polsce i na świecie oraz ilustracje procesów geologicznych - Link

  4. Podstawy geologii przez Ewę Stupnicką i Zbigniewa Stempienia, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2018, Książka akademicka, Przystępnie wyjaśnia procesy plutoniczne, powstawanie intruzji magmatycznych oraz ruchy izostatyczne i epejrogeniczne - Link

Sprawdź swoją wiedzę

  1. Wykonaj prosty model górotwórczy: wykorzystaj dwie gąbki lub kawałki styropianu, które będą reprezentować płyty litosfery. Między nimi umieść plastyczne materiały (np. plastelinę) i powoli dociskaj gąbki do siebie, obserwując powstawanie "fałdów górskich".

  2. Stwórz mapę Polski zaznaczając różnymi kolorami góry fałdowe (np. Karpaty) i zrębowe (np. Góry Świętokrzyskie) oraz opisz główne różnice w ich budowie i procesie powstawania.

Nie ma nic odpowiedniego? Sprawdź inne przedmioty.

Zobacz, co mówią o nas nasi użytkownicy. Pokochali nas — pokochasz też i Ty.

4.9/5

App Store

4.8/5

Google Play

Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.

Stefan S

użytkownik iOS

Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.

Samantha Klich

użytkownik Androida

Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.

Anna

użytkownik iOS

Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷

Patrycja

użytkowniczka iOS

Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.

Szymon

użytkownik Android

Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄​

Szymon

użytkownik iOS

Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!

Kuba T

użytkownik Androida

W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.

Kriss

użytkownik Androida

Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍

Gosia

użytkowniczka Android

Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)

Sara

użytkowniczka iOS

Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙

Krzysztof

użytkownik Android

Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.

Oliwia

użytkowniczka iOS

Aplikacja jest bardzo prosta i dobrze przemyślana. Do tej pory znalazłem wszystko, czego szukałem i mogłem się wiele nauczyć z innych notatek! Na pewno wykorzystam aplikację do pomocy przy robieniu prac domowych! No i oczywiście bardzo pomaga też jako inspiracja do robienia swoich notatek.

Stefan S

użytkownik iOS

Ta aplikacja jest naprawdę świetna. Jest tak wiele notatek i pomocnych informacji [...]. Moim problematycznym przedmiotem jest język niemiecki, a w aplikacji jest w czym wybierać. Dzięki tej aplikacji poprawiłam swój niemiecki. Polecam ją każdemu.

Samantha Klich

użytkownik Androida

Wow, jestem w szoku. Właśnie wypróbowałam aplikację, ponieważ widziałam ją kilka razy reklamowaną na TikToku jestem absolutnie w szoku. Ta aplikacja jest POMOCĄ, której potrzebujesz w szkole i przede wszystkim oferuje tak wiele rzeczy jak notatki czy streszczenia, które są BARDZO pomocne w moim przypadku.

Anna

użytkownik iOS

Kocham tę aplikację! Pomaga mi w zadaniach domowych, motywuje mnie i polepsza mi dzień. Dzięki tej aplikacji moje oceny się poprawiły. Lepszej aplikacji nie znajdę!🩷

Patrycja

użytkowniczka iOS

Super aplikacja! Ma odpowiedzi na wszystkie zadania. Testuję ją od paru miesięcy i jest po prostu perfekcyjna.

Szymon

użytkownik Android

Super aplikacja do nauki i sprawdzania wiedzy. Można znaleźć notatki z WSZYSTKICH przedmiotów. Polecam tym, którzy celują w oceny 5 i 6 😄​

Szymon

użytkownik iOS

Aplikacja jest po prostu świetna! Wystarczy, że wpiszę w pasku wyszukiwania swój temat i od razu mam wyniki. Nie muszę oglądać 10 filmów na YouTube, żeby coś zrozumieć, więc oszczędzam swój czas. Po prostu polecam!

Kuba T

użytkownik Androida

W szkole byłem bardzo kiepski z matematyki, ale dzięki tej aplikacji radzę sobie teraz lepiej. Jestem bardzo wdzięczny, że ją stworzyliście.

Kriss

użytkownik Androida

Korzystam z Knowunity od ponad roku i jest mega! Najlepsze opcje z tej apki: ⭐️ Gotowe notatki ⭐️ Spersonalizowane treści ⭐️ Dostęp do chatu GPT W WERSJI SZKOLNEJ ⭐️ Konwersacje z innymi uczniami 🤍 NAUKA WRESZCIE NIE JEST NUDNA 🤍

Gosia

użytkowniczka Android

Bardzo lubię aplikację Knowunity, ponieważ pomaga mi w nauce. Odkąd ją mam moje oceny się poprawiają :)

Sara

użytkowniczka iOS

Aplikacja jest niezawodna! Polecam 👍💙

Krzysztof

użytkownik Android

Bardzo fajna aplikacja. Pomaga przygotować się do sprawdzianu, kartkówki lub odpowiedzi ustnej.

Oliwia

użytkowniczka iOS

Myśleliśmy, że nigdy nie zapytasz...

Czym jest Towarzysz AI z Knowunity?

Nasz asystent AI jest specjalnie dostosowany do potrzeb uczniów. W oparciu o miliony treści, które mamy na platformie, możemy udzielać uczniom naprawdę znaczących i trafnych odpowiedzi. Ale nie chodzi tylko o odpowiedzi, towarzysz prowadzi również uczniów przez codzienne wyzwania związane z nauką, ze spersonalizowanymi planami nauki, quizami lub treściami na czacie i 100% personalizacją opartą na umiejętnościach i rozwoju uczniów.

Gdzie mogę pobrać aplikację Knowunity?

Aplikację możesz pobrać z Google Play i Apple Store.

Czy aplikacja Knowunity naprawdę jest darmowa?

Tak, masz całkowicie darmowy dostęp do wszystkich notatek w aplikacji, możesz w każdej chwili rozmawiać z Ekspertami lub ich obserwować. Możesz użyć punktów, aby odblokować pewne funkcje w aplikacji, które również możesz otrzymać za darmo. Dodatkowo oferujemy usługę Knowunity Premium, która pozwala na odblokowanie większej liczby funkcji.