rzeźbotwórcza działalność morza

Alternatywny zapis:

lido erozja: fale sztormowe modyfikujące plażę a) Rewy (in. wały przybrzeżne, mielizna, podwodzia)- forma nietrwała (rozmywają ją prądy wsteczne) przemieszcza się równolegle do brzegu b) Ripelmarki (ripplemarki)- znajdują się na platformie akumulacyjnej c) Rynny- najczęściej znajdują się koło rew Wal brzegowy Wal burzowy wydma nadmorska burzowy (satormowy) Preunion brzegy rewa!! ripplemarki platforma akumulacyjna rewa 7. Wybrzeża rozwinięte a) kosa (Półwysep Helski) ->dostawa materiału skalnego-> mierzeja (Mierzeja Wiślana) ->dostawa materiału skalnego-> zatoka (Zatoka Gdańska) -> dostawa materiału skalnego-> zamknięcie zatoki-> jezioro przybrzeżne (Łebsko) 1 b) Lido- piaszczysty wał, niekiedy wystający ponad poziom wody, powstaje kiedy fale załamują się daleko od brzegu i osadzają niesiony tam materiał c) Laguna- odcinek między lido a brzegiem, płytki Laguna Lido 8. Typy wybrzeży a) Erozyjne wysokie: fiordowe- zalanie przez wodę morską górskich dolin U-kształtnych, Fiordy (głębokie, kręte i wąskie zatoki) potrafią wdzierać się wgłąb lądu nawet na dziesiątki kilometrów. Występuje min. w Norwegii na Grenlandii, Alasce, Szkocji i Nowej Zelandii. Vagso 45 angerland M. Norweskie 30 w Hareidland Gurskoy 7 Alesun Strare 0 Slogjen 1588 More og Romsdal 30 Kviteggia 1705 62 Lodalsk 2083 Jostedalsbre 60 km riasowe- zalanie przez morze dolin górskich o przebiegu prostopadłym do linii brzegowej. Doliny górskie znajdują się pod wodą i stają się zatokami, z kolei górskie grzbiety wystające ponad poziom morza - wyspami i półwyspami. Takie wybrzeża można spotkać w Europie, np. w Irlandii i zachodniej Francji (Bretanii). Badh Bhreanainn 10° Rádh an Daingin - O. Atlantyck An Ribhear 44° 30 Molat Carrán Tuathail 1041 P Vin Dugi Otok Cuan Baol 4 Loch Trasna 0 ---- dalmatyńskie- zalanie przez morze dolin górskich o przebiegu równoległym do linii brzegowej. Doliny górskie znajdują się pod wodą i stają się zatokami, z kolei górskie grzbiety wystające ponad poziom morza - wyspami i półwyspami. Takie wybrzeże występuje min. w Kalifornii oraz na Morzu Adriatyckim w Chorwacji, a jego nazwa pochodzi od leżącego tam regionu - Dalmacji. Pag Zadar Ugljan driatyckie 15 n Pašman Korhat 0 30 An Log Vaganiski Vrh. 1758 b 60 km 30 30 szkierowe- zalanie obszaru objętego uprzednim działaniem lądolodu, gdzie występują liczne mutony. Woda morska zalewa tereny niżej położone, a skaliste wzniesienia wystają ponad powierzchnię morza jako wyspy. Jest charakterystyczne dla Skandynawii, zwłaszcza archipelagu Wysp Alandzkich między Szwecją i Finlandią, występuje ponadto w Szkocji oraz na Alasce. 60 km 20⁰ Aland Vardo Maarianhamina Lemland 60% Wyspy Alandzkie 20⁰ 30 0 W 21⁰ 30 b) Akumulacyjne niskie: 60 km klifowe- powstaje w procesie abrazji, w wyniku erozji brzegu przez falowanie. Efektem jest wytworzenie ścian skalnych bezpośrednio odpadających ku morzu. Występuje min. w Polsce, ale też we Francji (Normandia), Szkocji i wielu innych miejscach. mierzejowo-zalewowe- powstaje w toku kształtowania mierzei (kosa) za sprawą fal i prądów przybrzeżnych na płytkich morzach. Charakterystycznymi elementami linii brzegowej są: kosa, mierzeje, półwyspy i oddzielane przez nie zatoki i zalewy oraz jeziora przybrzeżne. Taki typ wybrzeża występuje min. w Polsce i w Obwodzie Kaliningradzkim (południowe wybrzeże Bałtyku). Swiecks Zatoka Gdańska Zens D blask ROSYJSK comble deltowe- powstaje jako skutek akumulacyjnej działalności rzeki w odcinku ujściowym przy jednoczesnym współudziale wody morskiej. Charakteryzuje się najczęściej silnym rozrostem w głąb akwenu. Cechuje morza o słabych pływach, występuje powszechnie na świecie w miejscach ujść dużych rzek. 1 2 3 5 limanowe- powstaje przy wspólnym udziale rzek i morza, na skutek odcięcia serii odcinków ujściowych rzek (estuariów) przez piaszczyste wały. Ma charakter prostopadły do linii brzegowej. Występuje min. na północnym brzegu Morza Czarnego. lagunowe (wattowe)-powstaje w wyniku odcięcia części zatoki morskiej przez piaszczysty wał, ma charakter równoległy do linii brzegowej. Cechuje zbiorniki o dużej amplitudzie pływów min. w Zatoce Meksykańskiej oraz w niektórych akwenach Morza Śródziemnego (Adriatyk, Morze Tyrreńskie), gdzie okresowo, w czasie odpływu odsłania się dno laguny (Watt). Robstown 97 27 Z! N O S Kingsville Los Fernand Olmos 30 Petronila N toko 0 Corpus Christi O Baffin Zat Corpus Christi Mustang Padre 30 N Zatoka Meksykańska 60 km koralowe- powstaje przy udziale koralowców. Na wyspie wulkanicznej położonej na ocenie lub morzach o wysokich temperaturach, gdy wygasa wulkan - zaczynają porastać go koralowce. Pod ich ciężarem centralna część wyspy wulkanicznej zapada się, ale narastające dalej koralowce tworzą pierścień (zwany atolem) wypełniony wody wewnątrz. Występuje powszechnie na Oceanie Spokojnym. namorzynowe- nietypowy typ wybrzeża występujący w strefie międzyzwrotnikowej, gdzie las porasta plaże o dużej amplitudzie pływów. Cechuje się obecnością roślinności słonolubnej, z reguły z wyraźnie odsłoniętymi korzeniami, które tworzą plątaninę - gdzie narasta brzeg (z zatrzymanych osadów). 9. Wybrzeża powstałe przy udziale organizmów a) rafy brzegowe- skaliste grzędy zbudowane z koralowców, małży, ślimaków i szczątków ryb b) rafa barierowa- ok 15km od brzegu (między brzegiem a rafą barierową rozciąga się laguna) c) atole powstają kiedy rafa narasta na wyspę wulkaniczną, wkrótce wyspa zapada się pod jej ciężarem i zostaje tylko pierścień- atola i laguna w środku rafa brzegowa rafa barierowa d) słone bagna- roślinność słonolubna, równinne fragmenty brzegu (okresowo zalewane i odsłaniane przez pływy) e) Wybrzeża namorzynowe (mangrowe)- roślinność słonolubna (najczęściej las, którego korzenie mają za zadanie zatrzymywać osady niesione przez pływy→ narastanie brzegu)