Wpływ budowy geologicznej na środowisko wyżyn Polski
Pas wyżyn Polski to obszary wznoszące się ponad 200 m n.p.m., charakteryzujące się niższą o około 1°C temperaturą oraz rocznymi opadami 600-850 mm. Związki między budową geologiczną a ukształtowaniem powierzchni Polski są tutaj szczególnie widoczne.
Wyżyna Śląska zawdzięcza swoje bogactwo surowcowe historii geologicznej. Podczas orogenezy hercyńskiej utworzyło się zapadlisko wypełnione skałami z pokładami węgla kamiennego, nad którymi powstały skały wapienne. Występują tu również złoża cynku, ołowiu i żelaza. Najwyższym punktem jest Góra Świętej Anny (408 m n.p.m.).
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska (zwana też Jurą) zbudowana jest głównie ze skał węglanowych, w których rozwinęły się liczne formy krasu. Jej charakterystyczne ostańce wapienne tworzą malowniczy krajobraz. Z różnych typów podłoża powstały tu rozmaite gleby: żyzne rędziny (z wapieni), gleby bielicowe (z piasków) i gleby płowe (z lessów).
💡 Ciekawostka: Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest nazywana "polską krainą jurajską" nie tylko z powodu skał powstałych w okresie jurajskim, ale także dzięki charakterystycznym formom krasowym tworzącym niezwykły krajobraz z jaskiniami i ostańcami wapiennymi.
Niecka Nidziańska była kiedyś zatoką morską, gdzie osadziły się wapienie, piaskowce i margle. Występuje tu kras gipsowy, a z lessów powstały żyzne gleby. Region ten posiada wody mineralne o właściwościach leczniczych.
Wyżyna Lubelska z Roztoczem charakteryzuje się pokrywą lessową, z której wykształciły się żyzne czarnoziemy i gleby brunatne. Występują tu także pokłady węgla kamiennego. Wycięcie lasów spowodowało powstanie licznych form erozyjnych, takich jak wąwozy i parowy.
Budowa geologiczna tych regionów bezpośrednio wpływa na ich rzeźbę terenu, zasoby naturalne, gleby, a w konsekwencji na gospodarkę i osadnictwo.