Zjawiska i formy krasowe
Zjawiska krasowe to procesy rozpuszczania skał przez wody powierzchniowe i podziemne, występujące głównie w skałach zbudowanych z węglanu wapnia, takich jak wapień, dolomit, kreda czy gips. W wyniku tego procesu powstaje zespół charakterystycznych form zarówno na powierzchni, jak i pod powierzchnią ziemi.
Definicja: Krasowienie to proces geologiczny polegający na rozpuszczaniu skał przez wodę, prowadzący do powstawania specyficznych form terenu.
Formy krasowe dzielą się na powierzchniowe i podziemne. Do najważniejszych form powierzchniowych należą:
- Żłobki i żebra krasowe - bruzdy o głębokości do 2 m i długości kilku do kilkunastu metrów
- Leje i studnie krasowe - okrągłe zagłębienia powstałe przez rozpuszczanie skał przez wodę wpadającą do szczelin
- Uwały - większe zagłębienia powstałe z połączenia kilku lejów krasowych
- Polja - rozległe bezodpływowe zagłębienia z płaskim dnem, często odwadniane przez ponory
- Doliny krasowe - powstające z połączenia lejów lub przez działalność wody płynącej
- Ostańce krasowe - izolowane wyniesienia będące pozostałością pierwotnej powierzchni
Przykład: Formy krasowe na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej obejmują liczne jaskinie, doliny krasowe oraz charakterystyczne skałki wapienne.
Wśród form krasu podziemnego najważniejsze są jaskinie, tworzące się przez poszerzanie podziemnych szczelin przez wody. W jaskiniach powstają liczne formy naciekowe, takie jak:
- Stalaktyty - sople narastające ze stropu jaskini
- Stalagmity - formy narastające z dna jaskini ku górze
- Stalagnaty - kolumny powstałe z połączenia stalaktytu i stalagmitu
- Draperie - cienkie nacieki o dużej powierzchni, zwisające ze stropu
- Perły jaskiniowe (pizolity) - kuliste formy powstające w zagłębieniach dna jaskini
Highlight: Gdzie występują zjawiska krasowe w Polsce? Najlepiej rozwinięte formy krasowe można obserwować na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, w Tatrach oraz w Górach Świętokrzyskich.
Zrozumienie procesów krasowych i powstających w ich wyniku form jest kluczowe dla poznania geologii i geomorfologii wielu regionów Polski i świata. Właściwości skał wapiennych, takie jak podatność na rozpuszczanie, sprawiają, że obszary zbudowane z tych skał charakteryzują się wyjątkowym krajobrazem i bogatą różnorodnością form terenu.
