Linia brzegowa i typy wybrzeży

Linia brzegowa Bałtyku w Polsce jest stosunkowo słabo rozwinięta i liczy około 770 km. Jej przebieg jest umiarkowanie zróżnicowany, co wynika z działalności fal i prądów morskich, które jednocześnie niszczą brzeg zbudowany z mało odpornych na erozję glin morenowych i prowadzą do akumulacji piasków wzdłuż wybrzeża.

Największym zróżnicowaniem linii brzegowej odznacza się zachodnia część Pobrzeża Szczecińskiego, gdzie znajdują się m.in. wyspy Wolin i Uznam. Z kolei najbardziej wyrównana linia brzegowa występuje w środkowej części pasa pobrzeży. Charakterystyczne dla tego obszaru są jeziora przybrzeżne, utworzone m.in. przez odcięcie dawnych zatok mierzejami.

W obrębie polskiego wybrzeża występują dwa główne typy wybrzeży Bałtyku:

1. Wybrzeża niskie $akumulacyjne$ - dominują na większości polskiego wybrzeża. Charakteryzują się szerokimi, płaskimi i zwykle piaszczystymi plażami. Powstały w wyniku akumulacji materiału niesionego przez prądy morskie. Za plażami często znajdują się wały wydmowe utworzone przez wiatr.
2. Wybrzeża wysokie $abrazyjne$ - występują tam, gdzie do morza dochodzą wysoczyzny morenowe. Ich charakterystyczną cechą są klify, czyli strome urwiska. Plaże u podnóża klifów są wąskie i zwykle kamieniste, co jest efektem abrazji.

Vocabulary: Abrazja to proces niszczenia brzegu morskiego przez fale i prądy morskie.

Wpływ Bałtyku na klimat i wody powierzchniowe

Morze Bałtyckie ma znaczący wpływ na klimat pobrzeży. W porównaniu z obszarami położonymi dalej od morza, na pobrzeżach odnotowuje się:

• Większą wilgotność powietrza
• Większe sumy opadów atmosferycznych
• Mniejsze amplitudy temperatur powietrza

Charakterystycznym zjawiskiem dla obszarów nadmorskich jest występowanie bryzy, czyli lokalnego wiatru wiejącego w ciągu dnia od morza w kierunku lądu, a nocą w przeciwnym kierunku.

Jeśli chodzi o wody powierzchniowe, przeważająca część obszaru pobrzeży jest odwadniana przez liczne krótkie rzeki, które mają źródła na północnym skłonie Pojezierza Pomorskiego i uchodzą bezpośrednio do Bałtyku. W pasie pobrzeży znajdują się również jeziora przybrzeżne, powstałe przez odcięcie dawnych zatok mierzejami oraz podniesienie poziomu wód gruntowych. Występują tu także jeziora rynnowe i wytopiskowe, będące pozostałością po działalności lodowca.

Example: Przykładem jeziora przybrzeżnego jest Jezioro Łebsko, oddzielone od morza wąskim pasem lądu.

Powstawanie mierzei i zalewów

Mierzeje, charakterystyczne elementy wybrzeża niskiego, powstają w wyniku nagromadzenia dużej ilości piasku przez prądy morskie. W polskiej części Bałtyku materiał skalny jest przenoszony zgodnie z kierunkiem przeważających wiatrów - z zachodu na wschód - i akumulowany tam, gdzie linia brzegowa gwałtownie skręca na południe.

Proces powstawania mierzei przebiega następująco:

1. Z nagromadzonego materiału tworzą się podwodne ławice.
2. Z czasem ławice wyłaniają się ponad powierzchnię wody, najpierw w postaci pojedynczych wysp.
3. Gdy mierzeja połączy się z lądem i odetnie zatokę od morza, powstaje jezioro lub zalew.

Example: Przykładem takiego procesu jest powstanie Zalewu Wiślanego, który został odcięty od morza przez Mierzeję Wiślaną.

Typy wybrzeży Bałtyku w Polsce są zatem wynikiem długotrwałych procesów geologicznych i oceanograficznych, które nadal kształtują linię brzegową Bałtyku w Polsce.

Charakterystyka pasa pobrzeży

Pas pobrzeży w Polsce to wąski pas terenu ciągnący się wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego. Obejmuje on nie tylko same plaże, ale znacznie szerszy obszar nadmorskich nizin, a miejscami także wyżyn polodowcowych. Szerokość pasa pobrzeży waha się od kilkunastu do kilkudziesięciu kilometrów.

Krajobraz pobrzeży jest niezwykle zróżnicowany. Można tu znaleźć wydmy, klify, ujścia rzek, jeziora przybrzeżne, pradoliny, wysoczyzny morenowe, równiny deltowe i bagna. Ta różnorodność wynika z faktu, że obszar ten był kształtowany przez kolejne zlodowacenia.

Na pobrzeżach dominują faliste lub równinne wysoczyzny moreny dennej, których wysokość zazwyczaj nie przekracza 50 m n.p.m. Charakterystycznym elementem krajobrazu są pradoliny występujące na nizinach i pojezierzach.

Definicja: Pradoliny to szerokie doliny rzeczne utworzone przez wody roztopowe lodowca.

Ze względu na różnice morfologiczne i krajobrazowe, w obrębie polskich pobrzeży wyróżnia się cztery duże regiony: Pobrzeże Szczecińskie, Pobrzeże Koszalińskie, Pobrzeże Gdańskie oraz Nizinę Staropruską. Pierwsze trzy należą do Pobrzeży Południowobałtyckich, natomiast Nizina Staropruska jest częścią Pobrzeży Wschodniobałtyckich.

Highlight: Pobrzeże Gdańskie jest największym regionem pobrzeży, rozciągającym się od Rozewia po Elbląg i obejmującym Żuławy Wiślane.