Historia imperium perskiego Cyrusa Wielkiego rozpoczęła się około 590-529 p.n.e., kiedy to Persja stała się największym imperium starożytnego świata. Pod przywództwem Cyrusa Wielkiego, nazywanego "królem królów", państwo perskie rozciągało się od doliny Indusu po Egipt i Trację. Persowie podbili kolejno królestwo Lidyjczyków $547 p.n.e.$, Babilonię $539 p.n.e.$ oraz liczne terytoria w Azji Mniejszej.

Definicja: Satrapia - jednostka administracyjna w imperium perskim, zarządzana przez namiestnika królewskiego $satrapę$. Imperium było podzielone na 20 takich prowincji.

Charakterystyczną cechą imperium perskiego była tolerancja wobec podbitych ludów. Persowie nie narzucali swoich zwyczajów ani religii, wymagając jedynie lojalności i regularnego płacenia danin. Centrum administracyjnym imperium było miasto Persepolis, gdzie znajdowały się królewskie pałace i skarbiec.

Bitwa pod Maratonem wojen grecko-perskich $12 września 490 r. p.n.e.$ stanowiła przełomowy moment w konflikcie grecko-perskim. Grecy, mimo znacznej przewagi liczebnej przeciwnika, odnieśli spektakularne zwycięstwo dzięki innowacyjnej taktyce wojskowej.

Przykład: Hoplici i falanga w starożytnej Grecji stanowili podstawę greckiej armii. Falanga składała się z 8 szeregów ciężkozbrojnych piechurów, gdzie pierwsze dwa szeregi prowadziły bezpośrednią walkę, a pozostałe zapewniały wsparcie i zastępowały poległych.

Wyposażenie hoplity obejmowało pancerz z brązu lub lnianego płótna, włócznię, miecz, nagolenniki oraz charakterystyczną tarczę hoplon. Szczególnie istotna była współzależność wojowników w falandze - tarcza chroniła nie tylko właściciela, ale także towarzysza stojącego obok.

Wyjątkową formację w armii perskiej stanowili Nieśmiertelni - elitarny oddział 10 000 włóczników. Nazwa pochodziła od zasady natychmiastowego uzupełniania strat, dzięki czemu liczebność oddziału pozostawała zawsze niezmienna.

Słownictwo: Nieśmiertelni byli wyposażeni w:

• Krótką włócznię z grotem i kulą
• Pancerz z metalowych łusek
• Łuk refleksyjny
• Tarczę z wikliny pokrytą skórą
• Krótki miecz lub sztylet

W bitwie pod Maratonem siły greckie $11 000 żołnierzy$ stanęły naprzeciw 25 000 Persów. Dzięki umiejętnemu wykorzystaniu terenu i taktyce falangi, Grecy ponieśli straty jedynie 200 żołnierzy, podczas gdy Persowie stracili 6500 wojowników.

Wojny grecko-perskie obejmowały serię kluczowych bitew, w tym starcia pod Termopilami $480 r. p.n.e.$, gdzie król Leonidas z 300 Spartanami bronił wąwozu, oraz bitwę pod Platejami $479 r. p.n.e.$, która zakończyła się zwycięstwem Greków.

Ważne: Kluczowe momenty wojen grecko-perskich:

• Bitwa pod Maratonem $490 r. p.n.e.$
• Obrona Termopil $480 r. p.n.e.$
• Bitwa morska pod Salaminą $480 r. p.n.e.$
• Bitwa pod Platejami $479 r. p.n.e.$
• Pokój grecko-perski $449 r. p.n.e.$

Ostateczne zwycięstwo Greków nad Persami miało fundamentalne znaczenie dla rozwoju cywilizacji europejskiej, pozwalając na zachowanie niezależności greckich polis i dalszy rozkwit ich kultury.

Związek Morski, utworzony w 478 roku p.n.e., stanowił przełomowy moment w historii starożytnej Grecji, szczególnie w kontekście wojen grecko-perskich. Ta potężna koalicja, skupiająca około 200 greckich polis pod przewodnictwem Aten, powstała jako odpowiedź na zagrożenie ze strony Imperium Perskiego. Organizacja ta nie tylko zmieniła układ sił w świecie helleńskim, ale również przyczyniła się do znaczącego wzrostu potęgi Aten.

Głównym celem Związku było prowadzenie wspólnej polityki obronnej przeciwko Persji. Każde miasto-państwo należące do sojuszu zobowiązane było do wnoszenia składek w formie okrętów lub pieniędzy, które gromadzono w skarbcu na wyspie Delos. Ateny, wykorzystując swoją pozycję hegemona, stopniowo przekształciły Związek w narzędzie własnej polityki imperialnej, co doprowadziło do znaczącego osłabienia pozycji Sparty na arenie greckiej.

Kulminacyjnym momentem działalności Związku było podpisanie pokoju w Suzie w 449 roku p.n.e., który oficjalnie zakończył wojny z Persją. Na mocy tego traktatu, Persja zrzekła się swoich wpływów na Morzu Egejskim i uznała niezależność greckich polis w Azji Mniejszej. Jednak sukces ten przyczynił się również do zaostrzenia metod kontroli Aten nad członkami Związku.

Uwaga: Ateny stosowały surowe środki wobec członków próbujących opuścić Związek Morski, w tym nakładanie dodatkowych kontrybucji, konfiskatę ziem i przymusowe osiedlanie ateńskich kolonistów. Te działania pokazują, jak organizacja pierwotnie defensywna przekształciła się w narzędzie ateńskiego imperializmu.

Definicja: Polis - miasto-państwo w starożytnej Grecji, stanowiące samodzielną jednostkę polityczną, społeczną i ekonomiczną, charakteryzującą się własnym systemem prawnym, administracją i wojskiem.