Historia imperium perskiego Cyrusa Wielkiego rozpoczęła się około 590-529 p.n.e., kiedy to Persja stała się największym imperium starożytnego świata. Pod przywództwem Cyrusa Wielkiego, nazywanego "królem królów", państwo perskie rozciągało się od doliny Indusu po Egipt i Trację. Persowie podbili kolejno królestwo Lidyjczyków (547 p.n.e.), Babilonię (539 p.n.e.) oraz liczne terytoria w Azji Mniejszej.

Definicja: Satrapia - jednostka administracyjna w imperium perskim, zarządzana przez namiestnika królewskiego (satrapę). Imperium było podzielone na 20 takich prowincji.

Charakterystyczną cechą imperium perskiego była tolerancja wobec podbitych ludów. Persowie nie narzucali swoich zwyczajów ani religii, wymagając jedynie lojalności i regularnego płacenia danin. Centrum administracyjnym imperium było miasto Persepolis, gdzie znajdowały się królewskie pałace i skarbiec.

Bitwa pod Maratonem wojen grecko-perskich (12 września 490 r. p.n.e.) stanowiła przełomowy moment w konflikcie grecko-perskim. Grecy, mimo znacznej przewagi liczebnej przeciwnika, odnieśli spektakularne zwycięstwo dzięki innowacyjnej taktyce wojskowej.

Przykład: Hoplici i falanga w starożytnej Grecji stanowili podstawę greckiej armii. Falanga składała się z 8 szeregów ciężkozbrojnych piechurów, gdzie pierwsze dwa szeregi prowadziły bezpośrednią walkę, a pozostałe zapewniały wsparcie i zastępowały poległych.

Wyposażenie hoplity obejmowało pancerz z brązu lub lnianego płótna, włócznię, miecz, nagolenniki oraz charakterystyczną tarczę hoplon. Szczególnie istotna była współzależność wojowników w falandze - tarcza chroniła nie tylko właściciela, ale także towarzysza stojącego obok.

Wyjątkową formację w armii perskiej stanowili Nieśmiertelni - elitarny oddział 10 000 włóczników. Nazwa pochodziła od zasady natychmiastowego uzupełniania strat, dzięki czemu liczebność oddziału pozostawała zawsze niezmienna.

Słownictwo: Nieśmiertelni byli wyposażeni w:

• Krótką włócznię z grotem i kulą
• Pancerz z metalowych łusek
• Łuk refleksyjny
• Tarczę z wikliny pokrytą skórą
• Krótki miecz lub sztylet

W bitwie pod Maratonem siły greckie (11 000 żołnierzy) stanęły naprzeciw 25 000 Persów. Dzięki umiejętnemu wykorzystaniu terenu i taktyce falangi, Grecy ponieśli straty jedynie 200 żołnierzy, podczas gdy Persowie stracili 6500 wojowników.

Wojny grecko-perskie obejmowały serię kluczowych bitew, w tym starcia pod Termopilami (480 r. p.n.e.), gdzie król Leonidas z 300 Spartanami bronił wąwozu, oraz bitwę pod Platejami (479 r. p.n.e.), która zakończyła się zwycięstwem Greków.

Ważne: Kluczowe momenty wojen grecko-perskich:

• Bitwa pod Maratonem (490 r. p.n.e.)
• Obrona Termopil (480 r. p.n.e.)
• Bitwa morska pod Salaminą (480 r. p.n.e.)
• Bitwa pod Platejami (479 r. p.n.e.)
• Pokój grecko-perski (449 r. p.n.e.)

Ostateczne zwycięstwo Greków nad Persami miało fundamentalne znaczenie dla rozwoju cywilizacji europejskiej, pozwalając na zachowanie niezależności greckich polis i dalszy rozkwit ich kultury.

Związek Morski, utworzony w 478 roku p.n.e., stanowił przełomowy moment w historii starożytnej Grecji, szczególnie w kontekście wojen grecko-perskich. Ta potężna koalicja, skupiająca około 200 greckich polis pod przewodnictwem Aten, powstała jako odpowiedź na zagrożenie ze strony Imperium Perskiego. Organizacja ta nie tylko zmieniła układ sił w świecie helleńskim, ale również przyczyniła się do znaczącego wzrostu potęgi Aten.

Głównym celem Związku było prowadzenie wspólnej polityki obronnej przeciwko Persji. Każde miasto-państwo należące do sojuszu zobowiązane było do wnoszenia składek w formie okrętów lub pieniędzy, które gromadzono w skarbcu na wyspie Delos. Ateny, wykorzystując swoją pozycję hegemona, stopniowo przekształciły Związek w narzędzie własnej polityki imperialnej, co doprowadziło do znaczącego osłabienia pozycji Sparty na arenie greckiej.

Kulminacyjnym momentem działalności Związku było podpisanie pokoju w Suzie w 449 roku p.n.e., który oficjalnie zakończył wojny z Persją. Na mocy tego traktatu, Persja zrzekła się swoich wpływów na Morzu Egejskim i uznała niezależność greckich polis w Azji Mniejszej. Jednak sukces ten przyczynił się również do zaostrzenia metod kontroli Aten nad członkami Związku.

Uwaga: Ateny stosowały surowe środki wobec członków próbujących opuścić Związek Morski, w tym nakładanie dodatkowych kontrybucji, konfiskatę ziem i przymusowe osiedlanie ateńskich kolonistów. Te działania pokazują, jak organizacja pierwotnie defensywna przekształciła się w narzędzie ateńskiego imperializmu.

Definicja: Polis - miasto-państwo w starożytnej Grecji, stanowiące samodzielną jednostkę polityczną, społeczną i ekonomiczną, charakteryzującą się własnym systemem prawnym, administracją i wojskiem.