Demokracja szlachecka - sejmy i sejmiki
W Rzeczypospolitej szlacheckiej funkcjonowały dwa główne rodzaje zgromadzeń: sejm walny (jeden dla całego kraju) oraz sejmiki szlacheckie (tyle, ile województw). Sejm walny obradował w stolicy i dzielił się na dwa rodzaje: ordynaryjny oraz ekstraordynaryjny.
Sejm ordynaryjny odbywał się co 2 lata (najczęściej w Warszawie, ale co trzeci w Grodnie) i trwał 10-15 dni. Jego kluczową zasadą była jednomyślność - wszyscy musieli być zadowoleni z decyzji, co wymagało umiejętności kompromisu. Składał się z trzech stanów sejmujących: króla (ustalał tematykę obrad i mianował senatorów), senatu (reprezentującego interesy magnaterii) oraz izby poselskiej (zdominowanej przez szlachtę średnią).
Sejm ekstraordynaryjny zwoływany był w nagłych sytuacjach, nie odbywał się w stolicy i trwał maksymalnie 2 dni. W tym przypadku senat i izba poselska obradowały razem jako jedna izba.
Warto zapamiętać! Choć demokracja szlachecka dawała prawa polityczne jednej grupie społecznej, była jednym z najbardziej demokratycznych systemów ówczesnej Europy. Zasada jednomyślności później przekształciła się w liberum veto, które przyczyniło się do paraliżu sejmu.
Sejmiki szlacheckie odbywały się w największym kościele województwa i miały różne funkcje: przedsejmowy (wybór posłów na sejm), relacyjny (sprawozdanie posłów po sejmie), elekcyjny (wybór urzędników lokalnych), kapturowy (wybór zastępcy króla na czas bezkrólewia) oraz deputancki (wybór kandydatów do trybunału koronnego).
Szczególne miejsce zajmował Trybunał Koronny - najwyższy sąd Rzeczypospolitej z siedzibą w stolicy. Kandydaci przechodzili pięciodniowy egzamin, po którym wybierano 9 sędziów na okres 9 lat.