Rozwój ruchu socjalistycznego w Polsce

Ruch socjalistyczny w Polsce rozpoczął swoją działalność w 1882 roku, kiedy to powstała pierwsza polska socjalistyczna partia polityczna - Wielki Proletariat, założona z inicjatywy Ludwika Waryńskiego. Na początku lat 90. XIX wieku polski socjalizm podzielił się na dwa główne nurty:

1. Nurt niepodległościowy, reprezentowany przez Polską Partię Socjalistyczną (PPS) z Józefem Piłsudskim i Stanisławem Wojciechowskim na czele.
2. Nurt internacjonalistyczny, reprezentowany przez Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) z Różą Luksemburg i Julianem Marchlewskim na czele.

Highlight: Polska Partia Socjalistyczna założyciele to m.in. Józef Piłsudski i Stanisław Wojciechowski, którzy reprezentowali nurt niepodległościowy w polskim ruchu socjalistycznym.

PPS program obejmował następujące postulaty:

• Niepodległa Polska jako republika demokratyczna
• Ustrój oparty na demokracji parlamentarnej
• Konieczność przeprowadzenia reform społecznych w niepodległym państwie
• Równość wszystkich obywateli
• Szerokie swobody obywatelskie, w tym wolność religii, słowa i druku
• Możliwość zakładania stowarzyszeń i partii politycznych
• Prawo robotników do strajku

Z kolei SDKPiL prezentowała odmienne podejście:

• Cele społeczne ważniejsze od narodowych
• Odrzucenie walki o niepodległość Polski
• Dążenie do obalenia caratu i utworzenia rosyjskiej republiki demokratycznej
• Współpraca rewolucjonistów z różnych państw
• Przygotowanie rewolucji proletariackiej i utworzenie ogólnoświatowej republiki socjalistycznej
• Likwidacja własności prywatnej

W Galicji powstała Polska Partia Socjaldemokratyczna Galicji i Śląska (PPSD) na czele z Ignacym Daszyńskim, która również odegrała istotną rolę w kształtowaniu się polskiego ruchu socjalistycznego.

Ruch ludowy i rewolucja 1905 roku

Ruch ludowy w Polsce koncentrował się na poprawie sytuacji mieszkańców wsi galicyjskiej oraz rozszerzeniu praw wyborczych. W 1895 roku powołano Stronnictwo Ludowe, które było pierwszą partią chłopską. Później przekształciło się ono w Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL).

Highlight: W 1913 roku PSL podzieliło się na dwie frakcje: PSL-Lewica, skupiającą biedniejszych chłopów, oraz PSL-Piast, kierowaną przez Wincentego Witosa.

Wincenty Witos - biografia krótka: Wincenty Witos był jednym z najważniejszych działaczy ruchu ludowego w Polsce. Urodził się w 1874 roku w Wierzchosławicach, a zmarł w 1945 roku w Krakowie. Był trzykrotnym premierem II Rzeczypospolitej i liderem PSL "Piast".

Highlight: Wincenty Witos co zrobił dla Polski: Jako premier i lider ruchu ludowego, Witos walczył o prawa chłopów, reformę rolną i demokratyzację kraju. Był jednym z głównych orędowników niepodległości Polski i jej odbudowy po I wojnie światowej.

Rewolucja 1905 roku w Rosji objęła także Królestwo Polskie. Protesty robotnicze zostały krwawo stłumione, ale przyniosły pewne zmiany:

1. Polskie fabryki przyłączyły się do ogłoszonego w Rosji strajku powszechnego w październiku 1905 roku.
2. W latach 1905-1906 wybuchały strajki szkolne, podczas których młodzież żądała polonizacji szkół.
3. Władze zezwoliły na zakładanie stowarzyszeń i rozwój polskiego szkolnictwa prywatnego.
4. Poprawiły się warunki pracy robotników.
5. Wprowadzono tolerancję religijną (z wyjątkiem unitów).