Działalność polityczna na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX wieku

W drugiej połowie XIX wieku na ziemiach polskich zaczęły powstawać liczne partie polityczne, reprezentujące różne nurty ideologiczne i broniące interesów różnych grup społecznych i narodowych. Jednym z najważniejszych nurtów był ruch narodowy, reprezentowany przez Narodową Demokrację (ND, endecję).

Highlight: Narodowa Demokracja głosiła hasło solidaryzmu narodowego, a jej głównym ideologiem był Roman Dmowski.

Program endecji, sformułowany przez Romana Dmowskiego w pracy "Myśl nowoczesnego Polaka", opierał się na następujących założeniach:

1. Naród jako najwyższa wartość
2. Odzyskanie niepodległości jako najważniejszy cel
3. Plan utworzenia państwa narodowego z Polakami jako dominującą nacją
4. Idea solidaryzmu narodowego, zakładająca współpracę Polaków we wszystkich trzech zaborach
5. Antysemityzm

Vocabulary: Solidaryzm narodowy - idea współpracy Polaków w trzech zaborach, mająca na celu wzmocnienie polskiej tożsamości narodowej i dążenie do niepodległości.

Endecy uważali, że największym zagrożeniem dla polskości jest germanizacja. W związku z tym proponowali związanie się z Rosją, która ich zdaniem była osłabiona kryzysem wewnętrznym, oraz jej sojusznikami, przewidując ich zwycięstwo w nadchodzącej wojnie.

Ruch ludowy i rewolucja 1905 roku

Ruch ludowy w Polsce koncentrował się na poprawie sytuacji mieszkańców wsi galicyjskiej oraz rozszerzeniu praw wyborczych. W 1895 roku powołano Stronnictwo Ludowe, które było pierwszą partią chłopską. Później przekształciło się ono w Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL).

Highlight: W 1913 roku PSL podzieliło się na dwie frakcje: PSL-Lewica, skupiającą biedniejszych chłopów, oraz PSL-Piast, kierowaną przez Wincentego Witosa.

Wincenty Witos - biografia krótka: Wincenty Witos był jednym z najważniejszych działaczy ruchu ludowego w Polsce. Urodził się w 1874 roku w Wierzchosławicach, a zmarł w 1945 roku w Krakowie. Był trzykrotnym premierem II Rzeczypospolitej i liderem PSL "Piast".

Highlight: Wincenty Witos co zrobił dla Polski: Jako premier i lider ruchu ludowego, Witos walczył o prawa chłopów, reformę rolną i demokratyzację kraju. Był jednym z głównych orędowników niepodległości Polski i jej odbudowy po I wojnie światowej.

Rewolucja 1905 roku w Rosji objęła także Królestwo Polskie. Protesty robotnicze zostały krwawo stłumione, ale przyniosły pewne zmiany:

1. Polskie fabryki przyłączyły się do ogłoszonego w Rosji strajku powszechnego w październiku 1905 roku.
2. W latach 1905-1906 wybuchały strajki szkolne, podczas których młodzież żądała polonizacji szkół.
3. Władze zezwoliły na zakładanie stowarzyszeń i rozwój polskiego szkolnictwa prywatnego.
4. Poprawiły się warunki pracy robotników.
5. Wprowadzono tolerancję religijną (z wyjątkiem unitów).