Ateńska demokracja

Demokracja ateńska rozwijała się stopniowo poprzez szereg reform. Trzy najważniejsze reformy to:

1. Reformy Drakońskie - surowe zaostrzenie prawa karnego
2. Reformy Solona (ok. 595/594 r. p.n.e.):
   • "Strząśnięcie długów"
   • Wprowadzenie podziału społeczeństwa na cztery klasy polityczne
3. Reformy Klejstenesa - najważniejsza reforma, która wprowadziła ateńską demokrację:
   • Podział kraju na 10 jednostek administracyjnych - fyl
   • Utworzenie rady pięciuset
   • Wprowadzenie urzędu stratega

Definition: Fyle - jednostki administracyjne w starożytnych Atenach, utworzone przez Klejstenesa jako podstawa nowego systemu demokratycznego.

Organy władzy w Atenach obejmowały:

• Zgromadzenie ludowe (eklezja)
• Radę Pięciuset (boule)
• Areopag - rada złożona z byłych archontów
• Heliaja - sąd ludowy
• Ostracyzm - procedura wygnania obywatela uznanego za zagrożenie dla demokracji

Highlight: Perykles, pełniący funkcję stratega w latach 444-429 p.n.e., znacząco rozbudował Ateny i umocnił demokrację.

Społeczeństwo Aten dzieliło się na:

• Obywateli
• Cudzoziemców (metojków)
• Kobiety
• Niewolników

Ważne miejsca w Atenach:

• Agora - główny plac, centrum życia politycznego i handlowego
• Akropol - wzgórze świątynne, miejsce najważniejszych uroczystości religijnych

Sparta i jej ustrój

Sparta, znana również jako Lakonia lub Lacedemon, miała unikalny ustrój i strukturę społeczną.

Likurg, uważany za pierwszego prawodawcę Sparty, otrzymał tzw. Retrę od wyroczni, zawierającą najważniejsze prawa miasta-państwa.

Społeczeństwo spartańskie dzieliło się na:

• Obywateli (Spartiaci)
• Periojków - wolnych rzemieślników
• Helotów - niewolników

Vocabulary: Heloci - niewolnicy w Sparcie, stanowiący najniższą warstwę społeczną.

Ustrój Sparty obejmował:

• Dwóch królów
• Geruzję (radę starszych) składającą się z 28 osób
• Zgromadzenie ludowe
• Eforów (10 osób wykonujących polecenia geruzji)

Highlight: Rządy w Sparcie miały charakter oligarchiczny, czyli elitarny. Władzę sprawowała uprzywilejowana grupa społeczna, stanowiąca mniejszość polis.

Charakterystycznym elementem kultury spartańskiej była agoga - surowy system wychowania młodzieży, mający na celu kształtowanie idealnych wojowników.

Wojny grecko-perskie

Wojny grecko-perskie były kluczowym momentem w historii starożytnej Grecji, kształtującym jej tożsamość i pozycję w regionie.

Główne wydarzenia:

1. Powstanie w Jonii $499 r. p.n.e.$ - antyperskie powstanie, krwawo stłumione przez Persów.
2. Bitwa pod Maratonem $12 września 490 r. p.n.e.$ - zwycięstwo Greków pod dowództwem Miltiadesa.
3. Bitwa pod Termopilami $sierpień 480 r. p.n.e.$ - heroiczna obrona Spartan pod wodzą Leonidasa.

Quote: "Przechodniu $cudzoziemcze$ powiedz Sparcie, że tu spoczywamy wierni jej prawom" - napis na pomniku upamiętniającym bitwę pod Termopilami.

4. Bitwa pod Artemizjonem $sierpień 480 r. p.n.e.$ - trwająca trzy dni bitwa morska, zakończona bez rozstrzygnięcia.
5. Bitwa pod Salaminą $28 września 480 r. p.n.e.$ - decydujące zwycięstwo floty greckiej pod dowództwem Temistoklesa.

Vocabulary: Triery - okręty trzy lub pięciorzędowe, o zwrotnym napędzie wioślarskim i żaglowym, wyposażone w taran, kluczowe dla greckiej dominacji na morzu.

6. Bitwa pod Platejami $479 r. p.n.e.$ - ostateczne zwycięstwo Greków nad Persami pod dowództwem Temistoklesa.

Podboje Aleksandra Macedońskiego

Okres po wojnach grecko-perskich przyniósł nowe wyzwania i możliwości dla Hellady.

W 478 r. p.n.e. z inicjatywy Aten utworzono Związek Morski, sojusz obronny greckich polis, mający na celu ochronę przed potencjalnym zagrożeniem perskim.

Kimon, ateński strateg i zwolennik współpracy Związku Morskiego ze Spartą, odegrał znaczącą rolę w polityce tego okresu. Jednak w 461 r. p.n.e. został wygnany z Aten, co odzwierciedlało zmieniające się nastroje polityczne.

Highlight: Podboje Aleksandra Macedońskiego (Wielkiego) stanowiły punkt zwrotny w historii starożytnej Grecji, rozpoczynając okres hellenistyczny i rozprzestrzeniając kulturę grecką na ogromnych obszarach Azji i Afryki Północnej.

Ekspansja Aleksandra Wielkiego nie tylko poszerzyła granice świata greckiego, ale także doprowadziła do powstania nowych centrów kultury hellenistycznej, takich jak Aleksandria w Egipcie. Okres ten charakteryzował się intensywnym mieszaniem się kultur greckiej i wschodnich, co miało ogromny wpływ na rozwój nauki, sztuki i filozofii w następnych stuleciach.

Kultura starożytnej Grecji

Przedstawienie najważniejszych aspektów kultury greckiej, w tym literatury i historiografii.

Example: Homer i Hezjod jako najważniejsi przedstawiciele literatury greckiej.

Definition: Skene - element konstrukcyjny teatru greckiego służący jako garderoba.

Hellada i Hellenowie

Starożytna Grecja, znana również jako Hellada, przeszła przez kilka kluczowych okresów historycznych. Zaczynając od kultury minojskiej na Krecie, przez okres mykeński, aż po czasy klasyczne i hellenistyczne, cywilizacja grecka nieustannie się rozwijała i ewoluowała.

Okres minojski charakteryzował się budową imponujących pałaców, takich jak Knossos, Fajstos i Malia. Minojczycy słynęli z produkcji wina, oliwy, ceramiki i luksusowych tkanin. Używali również pisma linearnego A, które do dziś pozostaje nieodczytane.

Highlight: Upadek kultury minojskiej często wiąże się z katastrofą na wyspie Santorini, prawdopodobnie spowodowaną uderzeniem meteorytu.

Okres mykeński przyniósł rozwój nowych ośrodków władzy, takich jak Mykeny, Teby, Sparta i Ateny. Mykeńczycy opracowali pismo linearne B, które udało się odczytać.

Okres archaiczny $IX/VIII-VI wiek p.n.e.$ charakteryzował się:

• Orientalizacją sztuki greckiej
• Rozwojem handlu śródziemnomorskiego
• Ożywieniem kulturalnym (pierwsze igrzyska olimpijskie)
• Powstaniem polis - greckich państw-miast
• Rozwojem alfabetu greckiego
• Przemianami w wojskowości
• Ewolucją systemu społecznego

Vocabulary: Polis - greckie państwa-miasta, takie jak Sparta czy Ateny.

W tym okresie Grecy rozpoczęli tzw. Wielką kolonizację, zakładając osady w basenie Morza Śródziemnego. Pierwszą grecką kolonią było Pithekusai, założone około 770 r. p.n.e.