Okres archaiczny w sztuce starożytnej Grecji

Okres archaiczny w sztuce starożytnej Grecji rozpoczął się po przybyciu Dorów w XII wieku p.n.e. i trwał do V wieku p.n.e. Ten czas był kluczowy dla kształtowania się greckiej tożsamości kulturowej i artystycznej.

Dorowie, pokonawszy Achajów i wypierając Jonów na wyspy i wybrzeża Azji Mniejszej, przyczynili się do powstania nowej struktury społecznej. Odtąd ludność grecką tworzyli głównie Dorowie, Jonowie i Eolowie. Szczególnie Jonowie, jako lud kupców i podróżników, mieli duży wpływ na rozwój sztuki, czerpiąc inspiracje z kultur Wschodu.

Highlight: Różnorodność plemion greckich i ich interakcje z innymi kulturami znacząco wpłynęły na bogactwo i dynamikę sztuki starożytnej Grecji.

W tym okresie powstały miasta-państwa, zwane polis, które stały się silnymi ośrodkami rywalizującymi między sobą w gospodarce i kulturze. Najważniejsze z nich to Ateny, Olimpia, Sparta i Delfy.

Definition: Polis - miasto-państwo w starożytnej Grecji, stanowiące niezależną jednostkę polityczną i kulturową.

Kluczowe wydarzenia i osiągnięcia okresu archaicznego:

1. IX wiek p.n.e. - Grecy przejmują alfabet od Fenicjan.
2. VII-VI wiek p.n.e. - Wielka Kolonizacja, podczas której Grecy zakładają własne ośrodki w południowej Italii, na Sycylii, wyspach Morza Śródziemnego, w Egipcie i na wybrzeżach Morza Czarnego.
3. VIII wiek p.n.e. - powstają najstarsze poematy epickie: "Iliada" i "Odyseja" Homera.
4. 776 r. p.n.e. - pierwsze Igrzyska Olimpijskie, odbywające się odtąd co 4 lata.

Quote: "Sport w życiu Greków był także związany z religią. Co 4 lata odbywały się igrzyska na cześć Zeusa w Olimpii."

Igrzyska i sport odegrały znaczącą rolę w rozwoju sztuki greckiej. Dzięki wprowadzeniu przepisu o nagości zawodników, artyści mogli dokładnie obserwować proporcje ciała ludzkiego, jego budowę i mechanizm ruchu, co miało ogromny wpływ na rozwój rzeźby.

W VI wieku p.n.e. kultura grecka zaczyna się usamodzielniać. Rozwija się poezja liryczna (np. twórczość Safony) oraz filozofia, której zadaniem było szukanie odpowiedzi na fundamentalne pytania o naturę świata. Pierwsi filozofowie, tacy jak Tales, Pitagoras czy Heraklit, łączyli rozważania filozoficzne z naukami przyrodniczymi.

Example: Pitagoras, znany głównie z twierdzenia matematycznego, był również filozofem, który uważał, że liczby są podstawą wszystkiego we wszechświecie.

W architekturze okresu archaicznego wykształciły się dwa główne style: joński i dorycki, odzwierciedlające odmienne cechy tych plemion. Te style architektoniczne miały ogromny wpływ na późniejszą architekturę europejską.

Sztuka starożytnej Grecji w okresie archaicznym położyła fundamenty pod rozkwit kultury w okresie klasycznym, tworząc unikalne formy wyrazu artystycznego i intelektualnego.

Wprowadzenie do sztuki starożytnej Grecji

Sztuka starożytnej Grecji rozwijała się w fascynujący sposób po najeździe Dorów w XII wieku p.n.e. Mimo początkowego regresu, wiele form artystycznych przetrwało i stopniowo odzyskiwało znaczenie.

Warunki geograficzne Grecji, z jej górzystym krajobrazem i rozbudowaną linią brzegową, miały ogromny wpływ na rozwój kultury i sztuki. Ludność zajmowała się głównie hodowlą, pasterstwem i uprawą oliwek, a bliskość morza sprzyjała rozwojowi żeglugi i handlu.

Highlight: Warunki geograficzne Grecji odegrały kluczową rolę w kształtowaniu się jej unikalnej kultury i sztuki.

Religia starożytnych Greków miała charakter politeistyczny i była kształtowana pod wpływem kultur Wschodu i Krety. Bogów wyobrażano sobie antropomorficznie, przypisując im ludzkie cechy, ale także nieśmiertelność i nadprzyrodzone zdolności.

Vocabulary: Antropomorfizm - przypisywanie ludzkich cech i zachowań bytom nie będącym ludźmi, np. bogom, zwierzętom czy zjawiskom przyrody.

Najważniejszymi bogami w panteonie starożytnej Grecji byli między innymi Zeus, Hera, Posejdon, Hades, Demeter, Dionizos, Atena i Apollo. Każdy z nich miał swoje atrybuty i obszary władzy, co znajdowało odzwierciedlenie w sztuce i architekturze.

Example: Zeus, jako władca bogów i ludzi, był często przedstawiany z piorunem w dłoni, symbolizującym jego władzę nad niebem i zjawiskami atmosferycznymi.

Kultura i sztuka starożytnej Grecji rozwijała się w trzech głównych okresach:

1. Okres archaiczny (XII-V w. p.n.e.)
2. Okres klasyczny (V-poł. IV w. p.n.e.) - uważany za złoty wiek kultury greckiej
3. Okres hellenistyczny (poł. IV w. p.n.e. - I w. n.e.)

Każdy z tych okresów charakteryzował się specyficznymi cechami i innowacjami w dziedzinie sztuki, architektury i myśli filozoficznej.

Okres klasyczny w sztuce starożytnej Grecji

Okres klasyczny w sztuce starożytnej Grecji, trwający od V do połowy IV wieku p.n.e., jest uważany za złoty wiek kultury greckiej. Rozpoczął się on zwycięstwem Aten nad Persami, co utrwaliło potęgę morską tego miasta-państwa i zapoczątkowało okres jego szczególnej świetności.

Highlight: Okres klasyczny to czas największego rozkwitu kultury i sztuki starożytnej Grecji, szczególnie w Atenach.

Szczególnie pomyślny był okres rządów Peryklesa, podczas którego Ateny osiągnęły szczyt rozkwitu gospodarczego i kulturalnego. Było to możliwe dzięki wczesnemu wprowadzeniu ustroju demokratycznego, w którym przedstawiciele wszystkich wolnych obywateli tworzyli zgromadzenie ludowe, decydujące o sprawach miasta.

Definition: Demokracja ateńska - system polityczny, w którym wszyscy wolni obywatele mieli prawo do udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących państwa.

W tym okresie sztuka starożytnej Grecji osiągnęła niespotykany dotąd poziom doskonałości. Charakterystyczne cechy sztuki klasycznej to:

1. Dążenie do ideału piękna i harmonii
2. Realistyczne przedstawianie postaci ludzkich
3. Rozwój nowych technik rzeźbiarskich i architektonicznych
4. Powstanie kanonu proporcji w rzeźbie

Example: Kanon Polikleta, określający idealne proporcje ciała ludzkiego, stał się wzorem dla wielu późniejszych artystów.

Architektura okresu klasycznego charakteryzowała się monumentalnością i harmonią. Najważniejsze budowle tego okresu to:

• Partenon na Akropolu w Atenach
• Świątynia Zeusa w Olimpii
• Teatr w Epidauros

Vocabulary: Akropol - warowne wzgórze w starożytnych miastach greckich, na którym znajdowały się najważniejsze świątynie i budowle publiczne.

W rzeźbie okresu klasycznego dominowały tematy mitologiczne i heroiczne. Najwybitniejsi rzeźbiarze tego okresu to:

• Fidiasz - twórca posągu Zeusa w Olimpii i Ateny Partenos
• Myron - autor słynnego "Dyskobola"
• Poliklet - twórca kanonu proporcji ciała ludzkiego

Quote: "Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy" - Protagoras, sofista grecki z V wieku p.n.e.

Ta myśl Protagorasa doskonale oddaje ducha sztuki starożytnej Grecji okresu klasycznego, w której człowiek i jego piękno stały się centralnym tematem.

W malarstwie wazowym rozwinął się styl czerwonofigurowy, który pozwalał na bardziej szczegółowe i realistyczne przedstawienia postaci. Tematyka malowideł obejmowała sceny z mitologii, życia codziennego oraz wydarzenia historyczne.

Okres klasyczny to także czas rozkwitu literatury i teatru. Powstały wtedy wielkie tragedie Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa oraz komedie Arystofanesa. Teatr grecki, łączący muzykę, taniec i poezję, stał się ważnym elementem życia kulturalnego i religijnego.

Example: Teatr Dionizosa w Atenach, gdzie odbywały się przedstawienia podczas świąt ku czci boga Dionizosa, mógł pomieścić nawet 17 000 widzów.

Kultura starożytnej Grecji okresu klasycznego miała ogromny wpływ na rozwój cywilizacji europejskiej. Jej osiągnięcia w dziedzinie filozofii, nauki, literatury i sztuki stały się fundamentem, na którym budowano późniejszą kulturę zachodnią.