Ekspansja turecka rozpoczęła się od zdobycia Konstantynopola w 1453 roku, po którym Turcy rozpoczęli walki z Persją. W 1514 roku Turcja pokonała armię perską, zajmując Egipt i północną Afrykę. W latach 1520-1566 Turkowie osiągnęli największą potęgę, dzięki panowaniu Sulejmana Wspaniałego. W tym czasie dokonano podboju Azerbejdżanu, Libii, Algierii i Tunezji, a także wznowiono ekspansję w Europie, głównym celem stały się Węgry.
Podboje tureckie rozpoczęły się od ataku na Belgrad w 1521 roku, oraz klęski Węgier i śmierci króla Ludwika Jagiellończyka podczas bitwy pod Mochaczem. Walki o opanowanie Węgier trwały jeszcze kilka lat, po czym kraj został podzielony na trzy części.
W 1522 roku Turcy zdobyli wyspę Rodos, a podczas wojen włoskich wspomagali francuskie wojska. W rezultacie państwa chrześcijańskie zawiązały Ligę Świętą i stoczyły bitwę morską pod Lepanto w 1571 roku, w której Liga Święta odniosła zwycięstwo nad flotą turecką.
W 1571 roku Liga Święta rozbiła siły tureckie, co przyczyniło się do osłabienia ekspansji tureckiej w Europie.
Iwan III Srogi rozpoczął podbój księstw Rusi, uznał się za spadkobiercę Konstantynopola, co spowodowało określenie Moskwy mianem ,,trzeciego Rzymu". Rządy absolutne wprowadzone przez Iwana IV Groźnego doprowadziły do odsunięcia od władzy dumy bojarskiej. Iwan IV koronował się na cara Wszechrusi w 1547 roku, co pozwoliło na wyjście Moskwy z izolacji w Europie.
Moskwa zaczęła dążyć do umocnienia swojej władzy, opanowała szlaki handlowe prowadzące do Azji Środkowej, podjęła wyprawy na Syberię i dążyła do uzyskania dostępu do Bałtyku. Jednak ekspansja w kierunku Inflant zakończyła się porażką Moskwy.
Wobec ostatecznej porażki Moskwy, Szwecja podjęła działania w XVI wieku, które doprowadziły do uniezależnienia się od unii kalmarskiej. Walka Szwedów, ostatecznie zakończona zerwaniem unii kalmarskiej, umocniła władzę centralną w Szwecji i doprowadziła do ekspansji na Morze Bałtyckie.
W XVI wieku ekspansja turecka w Europie Wschodniej i walki z Turkami na Morzu Śródziemnym miały ogromne znaczenie dla kształtowania się nowych realiów politycznych. Równocześnie wzrost potęgi Moskwy oraz uniezależnienie się Szwecji miały istotny wpływ na sytuację polityczną w tej części Europy.
