Europa po kongresie wiedeńskim R 1, kl 7, NE

Alternatywny zapis:

oraz Królestwa Sardynii (Piemontu). Święte Przymierze - sojusz Rosji, Austrii i Prus zawarty we wrześniu 1815 r. Cel: - utrzymanie w Europie ustalonego ładu, - przeciwdziałanie powstaniom i rewolucjom. Do Świętego Przymierza przystąpiło 16 państw (bez Turcji, Wielkiej Brytanii i Państwa Kościelnego). Przymierze nazwano świętym ponieważ, głoszono, że jego przywódcy będą kierować się zasadami Ewangelii (sprawiedliwością, miłością, pokojem). Rewolucja przemysłowa industrializacja - rozwój przemysłu urbanizacja - rozrost miast fabryka - zakład produkcyjny wykorzystujący pracę maszyn i ludzi. Rewolucja przemysłowa rozpoczęła się: - w Wielkiej Brytanii, w drugiej połowie XVIII w. Unowocześnienie rolnictwa: nowe maszyny, nowe metody uprawy, - zwiększenie obszarów pod pastwiska (ze względu na zapotrzebowanie na wełnę wykorzystywaną w tkactwie). Drobne gospodarstwa nie były konkurencyjni. Wielu rolników musiało: - przenieść się do miast, - wyemigrować do kolonii. Wzrosła liczba ludności i zapotrzebowanie na produkty codziennego użytku. Państwa rozbudowywały swoje armie i składały ogromne zamówienia na: - uzbrojenie, - umundurowanie. Przemysł rozwinął się ze względu na potrzebę wydajniejszych metod pracy. Na rozwój przemysłu miały wpływ wynalazki. Maszynę parową skonstruował James Watt w 1763 r. Dzięki maszynie parowej rozwinął się transport i produkcja przemysłowa. Najszybciej rozwijał się: - przemysł włókienniczy i tekstylny (główny towar eksportowy), - hutnictwo (żelaza do produkcji maszyn i broni), - górnictwo (węgiel kamienny do wytopu żelaza i napędzania maszyn parowych), - transport (statki i lokomotywy napędzane silnikami parowymi). Lokomotywę parową skonstruował George Stephenson. Rewolucja przemysłowa w Europie Produkcja przemysłowa rozwijała się także w: - Belgii (górnictwo, hutnictwo), - Francji (tylko w dużych ośrodkach), - Prusach (Zagłębie Ruhry i Śląsk). W Europie wschodniej istniejące od średniowiecza prawa feudalne uniemożliwiały chłopom przenoszenie się do miast. Rozwój przemysłu następował dużo wolniej niż na zachodzie. Narodziny elektrotechniki Odkrycia brytyjskiego fizyka Michaela Faradaya wykorzystano przy konstrukcji silników elektrycznych, które napędzały maszyny produkcyjne. Oświetlenie elektryczne wydłużyło dzień pracy. Elektryczność zrewolucjonizowała przesyłanie informacji. W 1837 Amerykanin Samuel Morse udoskonalił telegraf (urządzenie do przekazywania wiadomości na odległość za pomocą impulsów elektrycznych płynących w przewodach). Przyczyny rewolucji przemysłowej: - poszukiwanie wydajniejszych metod produkcji, przenoszenie się ludności wiejskiej do miast. Skutki rewolucji przemysłowej: - rozwój przemysłu, - urbanizacja, - spadek zatrudnienia w rolnictwie, - zwiększenie zatrudnienia w przemyśle i usługach, - powstanie kapitalizmu, - wzrost znaczenia kapitału, rozwój banków i giełdy, - zanieczyszczenie środowiska. Kapitalizm - system społeczno-gospodarczy opierający się na: - własności prywatnej, - wolności osobistej, - swobodzie konkurencji, - ograniczonej ingerencji państwa w gospodarkę. Nowe idee polityczne Ideologie społeczno-polityczne w XIX w.: liberalizm, - konserwatyzm, - socjalizm, - komunizm. Czynniki, które prowadziły do ukształtowania się nowych ideologii: - hasła oświeceniowe, - rewolucja francuska, - wojny napoleońskie. Ideologia - zbiór idei, poglądów na życie społeczne i gospodarcze w państwie. Liberalizm - ideologia głosząca: - wolność jednostki (swobodę rozwoju), - równość obywateli wobec prawa (likwidację przywilejów stanowych), - swobodę gospodarczą (bez ingerencji państwa). Liberałowie byli przeciwnikami rządów absolutnych i zwolennikami silnej pozycji parlamentu. Głowni myśliciele liberalizmu: - John Locke, - Monteskiusz, - Adam Smith. Liberalizm ekonomiczny: - swoboda działalności gospodarczej, - prawo do własności, - wolna konkurencja (nieograniczona przez państwo, swobodna rywalizacja między przedsiębiorstwami). Konserwatyzm - ideologia dążąca do: - ochrony tradycyjnych wartości (monarchia, kościół, rodzina, naród), - utrzymania dotychczasowej hierarchii społecznej. Konserwatyści byli zwolennikami zmian na drodze ewolucji, nie rewolucji. Uważali, że państwo musi się bronić przed działalnością liberałów poprzez rozwijanie organów bezpieczeństwa np. policji politycznej. Główny myśliciel konserwatyzmu: Edmund Burke. Początki ruchu robotniczego robotnicy - pracownicy fabryk, grupa społeczna powstała w czasie rewolucji przemysłowej. proletariat - ubodzy robotnicy fabrykanci - zamożni właściciele fabryk W czasie rewolucji przemysłowej: nie było praw dotyczących robotników, - zatrudniano dzieci, - dzień pracy trwał po 16 godzin. Robotnicy walczyli o swoje prawa poprzez: zrzeszanie się w większe grupy (ruch robotniczy), - strajki (przerywanie pracy, by wymusić zmiany). Robotnicy walczyli o: - wyższe zarobki, - poprawę warunków i bezpieczeństwa pracy. Związki zawodowe - organizacje (złożone z robotników) broniące praw robotników, ale także broniące fabrykantów przed radykalnymi działaniami pracowników. Socjalizm - ideologia głosząca konieczność stworzenia systemu opartego na sprawiedliwości społecznej (socjalizm). Socjaliści krytykowali kapitalizm za zwiększanie nierówności społecznych. Domagali się - poprawy warunków życia robotników, - ochrony praw robotników, - upowszechnienia oświaty Zmiana ustroju według nich miały nastąpić w sposób pokojowy. Głowni myśliciele socjalizmu: - Henri de Saint-Simon, - Robert Owen. Komunizm - ideologia głosząca konieczność: - zmian ustroju w drodze rewolucji, - stworzenia społeczeństwa bezklasowego, - równości ludzi pod względem praw i majątku, - likwidacji własności prywatnej. Komuniści dążyli do zapanowania ustroju komunistycznego. Głowni myśliciele komunizmu: - Karol Marks, - Fryderyk Engels. Manifest komunistyczny – dzieło Marksa i Engelsa zawierające główne postulaty komunizmu. Wydane w 1848 r. Przeciwko Świętemu Przymierzu Ład wiedeński - układ polityczny przyjęty na kongresie wiedeńskim (1815 r.). Mocarstwa nie liczyły się z dążeniem: - narodów do niepodległości, - społeczeństwa do reform. Powstania narodowe wybuchły m.in. we Włoszech, - w Hiszpanii, w Belgii, na ziemiach polskich. Przemiany społeczne były wywołane także rewolucją francuską. Powstanie dekabrystów - powstanie, które wybuchło w Rosji w 1825 r. Spiskowcy chcieli: - zlikwidować monarchię, - wprowadzić republikę, - zreformować ustrój. Powstanie zakończyło się klęską. Dowódców skazano na śmierć. Po powstaniu carskie władze: - powołały tajną policję, rozszerzyły aparat donosicielstwa Rewolucja lipcowa we Francji - 1830 r. Przyczyny: - - niezadowolenie z rządów Karola X, który: - wycofał większość reform rewolucji francuskiej, - wzmocnił cenzurę, ograniczył rolę parlamentu, - zmniejszył ilość osób z prawami wyborczymi. Skutki: - abdykacja Karola X (wymuszona przez walczących mieszczan), - objęcie rządów przez Ludwika Filipa, - rozszerzenie praw wyborczych, - zwiększenie praw parlamentu, - wolności prasy, - umocnienie władzy burżuazji. Burżuazja - bogate mieszczaństwo, właściciele przedsiębiorstw handlowych lub produkcyjnych. Wiosna Ludów - seria rewolucji i powstań narodowych i antyrządowych. Miała miejsce prawie we szystkich państwach Europy (poza Wielką Brytanią i Rosją). Przyczyny Wiosny Ludów: - fala nieurodzaju i głodu (1845-47) - żądania rozszerzenia praw obywatelskich, - robotnicy żądali poprawy warunków życia i pracy, - chłopi sprzeciwiali się pańszczyźnie, - Włosi i Niemcy chcieli zjednoczenia, - Polacy i Węgrzy chcieli niepodległości • Wiosna Ludów we Francji Rewolucja lutowa (luty 1848) – masowa demonstracja antyrządowa i walki uliczne, które przerodziły się w rewolucję. Przyczyny rewolucji lutowej: - trudne warunki życia, - bezrobocie, - rządowe skandale finansowe. Konsekwencje rewolucji lutowej: - król Ludwik Filip abdykował i opuścił kraj, - władzę przejął Rząd Tymczasowy, - Francja została republiką, - wprowadzono powszechne prawo wyborcze dla mężczyzn, - wprowadzono wolność prasy i zgromadzeń. Nowe władze nie chciały spełniać dalszych żądań. W czerwcu 1848 r. wojsko krwawo stłumiło powstanie paryskich robotników. Jesienią 1848 r. uchwalono nową konstytucję: - najwyższa władza dla parlamentu, · władza wykonawcza dla prezydenta. Ludwik Napoleon Bonaparte - pierwszy prezydent republiki (od grudnia 1848), bratanek Napoleona I. • Wiosna Ludów w Prusach Początek w Berlinie w marcu 1848 r. Przyczyny - żądanie przemian ustrojowych. Król Prus - Fryderyk Wilhelm IV – zgodził się na: - zwołanie parlamentu, - zniesienie cenzury, - uchwalenie konstytucji, - uwolnienie więźniów politycznych. Jesienią '48 r. wycofał się z większości ustępstw, ale wprowadził: - równość wobec prawa, wolność religijną, - wolność słowa. • Wiosna Ludów w Austrii Początek - protesty studentów i robotników, marzec '48. Cesarz - Ferdynand I – zgodził się na: nowy rząd, - konstytucję z trójpodziałem władzy, - podstawowe wolności polityczne. Nowy parlament uchwalił uwłaszczenie chłopów - nadanie chłopom na własność uprawianej przez nich ziemi. Jesienią '48 r. cesarz wycofał się z reform. Ponowiono walki. Cesarz abdykował. Nowym cesarzem został Franciszek Józef I. Zmienił konstytucję - zdobył decydujący wpływ na rządy. • Wiosna Ludów na Węgrzech Początek - antyaustriackie powstanie w marcu '48 r. Węgrzy powołali własny parlament i rząd. Jesienią ¹48 r. na Węgry przybyli ochotnicy z całej Europy, by pomóc im w walce o niepodległość. Generał Józef Bem - Polak, który został naczelnym wodzem wojsk węgierskich. Lajos Kossuth (lajosz koszut) – przywódca powstania węgierskiego. Chciał całkowitego oddzielenia Węgier od Austrii. Zima '48/49 r. – wojska Austrii zajęły stolicę Węgier, cesarz zlikwidował odrębność Węgier. Węgrzy ogłosili: - detronizację cesarza (Franciszka Józefa I), - niepodległość. Lato '49 Wojska rosyjskie tłumią powstanie Węgierskie. (Rosja była sojusznikiem Austrii w Świętym Przymierzy.) • Wiosna Ludów we Włoszech Początek – marzec '48 – antyaustriackie powstanie na północy Włoch. Jego celem było zjednoczenie Włoch. Włosi ogłosili powstanie republiki. Wiosna '49 - Austria znowu rządzi na płn. Włoch. Luty '49 - rewolucja w Państwie Kościelnym. Skutek: - wygnanie papieża, - Państwo Kościelne przekształcono w Republikę Rzymską. Jesień '49 r. papież z pomocą Francji odzyskuje władzę. Wojna krymska - wojna, która wybuchła w 1853 r. Większość walk toczono na Półwyspie Krymskim. Cel Rosji (cara Mikołaja I) - opanowanie cieśnin między Morzem Czarnym a Śródziemnym. Turcję w walce z Rosją poparły: - Wielka Brytania, - Francja, - Królestwo Sardynii. Liczniejsza armia rosyjska przegrywała z nowoczesną armią przeciwników. Po śmierci Mikołaja I carem został Aleksander II. Musiał szybko zakończyć wojnę. Trakt pokojowy - Paryż 1859 r. Morze Czarne uznano za obszar neutralny (nie mogło być tam floty ani Rosji, ani Turcji). Skutki wojny krymskiej: - ukazanie słabości Rosji (militarnej i gospodarczej), - zmniejszenie wpływów Rosji w rejonie Morza Czarnego. Cienka czerwona linia – piechurzy szkoccy, którzy skutecznie obronili pozycje brytyjskie w wojnie krymskiej. Notatka została stworzona na podstawie podręcznika „Wczoraj i dziś” 7, wydawnictwa Nowa Era, 2020 MZ Learning