Alternatywny zapis:

Jego wielkość nie była duża, najwyżej kilka mórg (Imorga=0,55 hektara). PELNOROLNI KMIECIE- posiadali najczęściej jednolanowe gospodarstwa (1 tan, tzw. mały około 17 ha).), za których pańszczyz ne odrabiali wynajeci parobkowie. ZAGRODNICY, którzy czasami nazywani ogrodnikami, stanowili drugą Kmieciach grupe mieszkańców wsi co do wielkości po KOMORNICY nie posiadali nawet własnych chalup i zamieszkiwali w domach bogatszych gospodarzy. Komornicy za mieszkanie odplacali pracą, lub oddawali część zarobku. Komornicy byli zwolnieni od opłat na rzecz pana, mogli być wykorzystywani do prac w folwarku. FORNALE byli najniżej sytuowani, podejmowali się sezonowo najemnych prac. MŁYNARZE zaliczani do mieszkańców wsi, byli grupą bardziej zamożnych chłopów. Nazwa wywodzi się stąd, iż posiadali zagrode (chata z małym podwórkiem i zabudowaniami gospodarczymi), mogli również posiadać ogród i maty skrawek pola. Jego wielkość nie była duża, najwyżej kilka mórg (1 morga=0,55 hektara). Trudno ich czasem odróżnić od komorników (granica między tymi kategoriami ludności jest bardzo płynna). Dużo czasu poświęcali na przemieszczanie się i poszukiwanie pracy (szczególnie w miastach). Budzito to niezadowolenie szlachty, której ciągle brakowało rak do pracy w folwarku. Próbowała zabronić przyjmowania ich do pracy w miastach, a także wysoko opodatkować. CHAŁUPNICY - chłopi bez rolni posiadający dom lub w nim mieszkający niekoniecznie na state, nieposiadający ziemi lub jedynie maty ogród i obejście. zwykle zobowiązany odrabiać pańszczyznę. KOMORNICY nie posiadali nawet własnych chatup i zamieszkiwali w domach bogatszych gospodarzy Komornicy za mieszkanie odplacali pracą, lub oddawali cześć zarobku. Komornicy byli zwolnieni od oplat na rzecz pana, mogli być wykorzystywani do prac w folwarku. Wyróżnić można: MŁYNARZY ZAKUPNYCH, którzy posiadali młyn i bez spłaty przez pana określonej sumy, nie mogli zostać z niego usunięci. Druga grupe stanowili MŁYNARZE DOROCZNI, pracujący w młynie pańskim. Za swoją pracę młynarz otrzymywał 4-5% ilości ziarna, które mielit. zatrzymywał również plewy i otreby miał jednak obowiązek wypasu na nich pańskich wieprzy. KARCZMARZE - mieszkali w karczmach, które znajdowały się w dużej ilości wsi, przy czym ich rozpowszechnienie nastąpito dopiero w XVII w. Od końca XVI właściciele folwarków narzucali karczmarzom sprzedaż piwa produkowanego w folwarku. Rzemieślnicy w swoich skromnych warsztatach wykonywali drobne naprawy sprzętu rolniczego, ubiorów itd. Pewne grupy rzemieślników mieszkających na wsi mogły produkować na potrzeby miasta. Często wśród rzemieślników wiejskich można było spotkać: kowali, garncarzy, sukienników, cieśli. W XVI wieku dwór szlachecki starał sie posiadać grupę własnych rzemieślników, bardzo przydatnych w folwarku. 4. W XVI wieku wykształcity się dwa typy folwarków: nastawione na eksport zboża chlebowego (głównie ziemie położone wzdłuż wisty oraz na Litwie); nastawione na lokalny zbyt produktów rolnych łącznie ze zwierzętami hodowlanymi (Wielkopolska i śląsk). RZEMIEŚLNICY wywodzili się często z małozamożnych warstw ludności wiejskiej zagrodników, chatupników. 5. Na przełomie XVII i XVIII wieku doszło do kryzysu gospodarki folwarcznej, wywołanej sytuacją polityczną państwa i spadkiem cen produktów rolnych. Na szlachcicu ciążył obowiązek naprawienia chłopskiej chaty (gdy np. zniszczyła go burza) i dbałość o zdrowie mieszkańców folwarku. Gdy pan okazywał się okrutny bądź wymagający, chłop po prostu uciekał do innej wsi, gdzie czekały go lepsze warunki pracy uciekano też do miast bądź na wschód, gdzie chłopi otrzymywali często wolniz ne czyli zwolnienie od obciążeń feudalny na dany okres. Orka na ukrainie - obraz Leona Wyczółkowskiego. Powiększał się niedobór sity roboczej. Wynędzniali chłopi pracowali niedbale. Powszechne stało się z biegostwo, spadło pogłowie zwierząt hodowlanych i plony zbóż. Do tego doszedł kryzys monetarny i zmniejszenie popytu na polskie zboże w krajach Europy. Ciągle wojny i zniszczenia kraju pogrążały koniunkture gospodarczą. Właściciele folwarków zaczęli poszukiwać nowych źródeł dochodu, zamieniano pańszczyznę na czynsz.