Ekspansja turecka i rozwój Wielkiego Księstwa Moskiewskiego

Ekspansja turecka w Europie po zdobyciu Konstantynopola w 1453 roku początkowo uległa spowolnieniu, ale nabrała tempa za panowania sułtana Sulejmana II Wspaniałego. Kluczowe wydarzenia tej ekspansji obejmowały:

1. Zdobycie Belgradu na początku lat 20. XVI wieku
2. Zwycięstwo nad Węgrami w bitwie pod Mohaczem w 1526 roku
3. Zajęcie Cypru w 1570 roku

Highlight: Utworzenie Ligi Świętej przez państwa europejskie w odpowiedzi na turecką ekspansję doprowadziło do znaczącego zwycięstwa floty chrześcijańskiej w bitwie morskiej pod Lepanto w 1571 roku.

Skutkiem ekspansji tureckiej w XVI wieku było zajęcie części Bałkanów i wysp na Morzu Śródziemnym, co znacząco zmieniło układ sił w regionie.

Równolegle do ekspansji tureckiej, Wielkie Księstwo Moskiewskie rozszerzało swoje wpływy pod rządami Iwana III Srogiego, a następnie Iwana IV Groźnego. Iwan IV, koronowany na cara Wszechrusi w 1547 roku, kontynuował politykę podbojów, rozpoczynając m.in. zajmowanie Syberii.

Definition: Opricznina - polityka wprowadzona przez Iwana IV Groźnego, polegająca na brutalnych represjach wobec bojarów i innych grup społecznych, mająca na celu wzmocnienie władzy carskiej.

Po śmierci Iwana IV w 1584 roku i krótkich rządach Fiodora I, zakończyły się rządy dynastii Rurykowiczów. Rozpoczął się okres Wielkiej Smuty $1598-1613$, charakteryzujący się wewnętrznym kryzysem i walkami o władzę.

Kryzys monarchii stanowej i narodziny absolutyzmu

Kryzys monarchii stanowej, który rozpoczął się pod koniec XV wieku i trwał przez cały XVI wiek, był wynikiem szeregu czynników:

1. Upadek znaczenia rycerstwa w wyniku zmian w sposobie prowadzenia wojen
2. Osłabienie pozycji Kościoła spowodowane wewnętrznym kryzysem i reformacją
3. Dążenie władców do zwiększenia swojej władzy i ograniczenia roli administracji lokalnej

Quote: "Władcy byli mniej zależni od szlachty, korzystając z wojsk zaciężnych."

Skutkiem tego kryzysu było stopniowe powstawanie monarchii absolutnych, co stanowiło fundamentalną zmianę w strukturze władzy w Europie. Ta transformacja miała daleko idące konsekwencje dla rozwoju politycznego i społecznego kontynentu w kolejnych stuleciach.

Vocabulary: Monarchia absolutna - system rządów, w którym władca posiada nieograniczoną władzę, nie podlegającą kontroli innych instytucji państwowych.

Podsumowując, XVI wiek w Europie był okresem intensywnych zmian politycznych, militarnych i społecznych. Wojny włoskie, ekspansja turecka, rozwój Wielkiego Księstwa Moskiewskiego oraz kryzys monarchii stanowej przyczyniły się do ukształtowania nowego porządku europejskiego, który miał trwać przez kolejne stulecia.

Wojny włoskie i konflikt angielsko-hiszpański

Wojny włoskie $1494-1559$ były serią konfliktów toczących się na Półwyspie Apenińskim, których główną przyczyną była rywalizacja między Francją a Habsburgami o dominację w regionie. Początkowo Francuzi odnosili sukcesy, jednak przełomowym momentem była bitwa pod Pawią w 1525 roku, w której ponieśli klęskę.

Highlight: Ważnym wydarzeniem wojen włoskich było zdobycie i splądrowanie Rzymu przez wojska cesarza Karola V Habsburga w 1527 roku, znane jako Sacco di Roma.

Skutki wojen włoskich były dalekosiężne. Większość państw włoskich, z wyjątkiem Wenecji, utraciła niezależność na rzecz Habsburgów, a Francja została pozbawiona wpływów na Półwyspie Apenińskim. Jednocześnie Francuzi uzyskali port w Calais, który wcześniej należał do Anglików.

Konflikt angielsko-hiszpański był kolejnym istotnym wydarzeniem XVI wieku, które zakończyło się zwiększeniem angielskich wpływów w Europie i koloniach. Przyczyny tego konfliktu były złożone i obejmowały:

1. Dążenie Anglii do pozyskania kolonii
2. Korsarstwo angielskich statków atakujących hiszpańskie okręty i kolonie
3. Różnice religijne - Hiszpania była państwem katolickim, a Anglia protestanckim
4. Wsparcie Anglii dla protestanckich prowincji Niderlandów w ich walce o niepodległość przeciwko Hiszpanii

Example: Próby hiszpańskiego króla Filipa II uzyskania wpływów w Anglii poprzez małżeństwa, w tym z Marią Tudor i nieudane starania o rękę Elżbiety I, ilustrują złożoność relacji między tymi mocarstwami.

Kulminacją konfliktu była nieudana próba inwazji Hiszpanii na Anglię w 1588 roku, znana jako wyprawa Wielkiej Armady. To wydarzenie znacząco osłabiło pozycję Hiszpanii i wzmocniło Anglię jako potęgę morską.