Podział Niemiec i zmiany w bloku wschodnim
Po wojnie doszło do podziału Niemiec na dwa państwa. W 1949 roku z trzech zachodnich stref okupacyjnych powstała Republika Federalna Niemiec (RFN), a w odpowiedzi Stalin utworzył Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD). Berlin, mimo położenia w NRD, również został podzielony.
RFN rozwijała się pod wpływem państw zachodnich (Anglii, Francji, USA), podczas gdy NRD pozostawała pod kontrolą ZSRR. Berlin Zachodni funkcjonował jako enklawa państw zachodnich w środku terytorium NRD, otoczona później słynnym murem berlińskim.
Po śmierci Stalina w ZSRR rozpoczął się proces destalinizacji. Nikita Chruszczow, nowy przywódca partii, podczas XX Zjazdu KPZR w 1956 roku skrytykował "kult jednostki" Stalina. Rozpoczęła się tzw. odwilż polityczna - zwolniono wielu więźniów, złagodzono terror i zaakceptowano różne drogi do socjalizmu.
Ciekawostka: Chruszczow nigdy nie wymienił wprost nazwiska Stalina w swoim słynnym przemówieniu krytykującym "kult jednostki", choć wszyscy wiedzieli, o kogo chodzi!
Kraje bloku wschodniego próbowały wykorzystać odwilż do zmian. W 1956 roku Węgrzy wystąpili przeciwko władzy komunistycznej, domagając się wolności słowa i niezależności od ZSRR. Niestety, te dążenia zostały brutalnie stłumione przez wojska radzieckie.