Od pryncypatu do dominatu: transformacja Imperium Rzymskiego

Okres po śmierci Nerona w 68 roku n.e. zapoczątkował serię zmian w strukturze władzy Imperium Rzymskiego. Wygaśnięcie dynastii julijsko-klaudyjskiej doprowadziło do walk o władzę, z których zwycięsko wyszedł Tytus Flawiusz Wespazjan, dając początek dynastii Flawijskiej.

Highlight: Rok 69 n.e. został nazwany "rokiem czterech cesarzy", co podkreśla niestabilność polityczną tego okresu.

Wespazjan wprowadził szereg reform i umocnił granice imperium. Po jego śmierci władzę objęli kolejno jego synowie, Tytus i Domicjan. Okres panowania dynastii Flawijskiej trwał od 69 do 96 roku n.e.

Po śmierci Domicjana w 96 roku n.e., władzę przejął Marek Kokcejusz Nerwa, który zapoczątkował nową tradycję adopcji następców. Ta praktyka dała początek dynastii Antoninów, której okres panowania (96-192 r. n.e.) uważany jest za apogeum potęgi Rzymu.

Definition: Romanizacja to proces przyjmowania przez miejscową ludność rzymskich wzorców kulturowych, który był wspierany, ale nie narzucany przez władze rzymskie.

W pierwszych dwóch wiekach cesarstwa wprowadzono szereg reform administracyjnych, w tym:

• Centralizację administracji podporządkowanej imperatorowi
• Utworzenie kancelarii cesarskich
• Powołanie rady cesarskiej

Cesarstwo rozwijało się nierównomiernie:

• Wschód zachował grecki charakter i osiągnął najwyższy rozwój cywilizacyjny
• Na zachodzie postępował proces romanizacji

Example: Elementem romanizacji było nadawanie obywatelstwa rzymskiego, co ułatwiało karierę wojskową, urzędniczą i polityczną.

W 212 roku n.e. cesarz Karakalla wydał edykt nadający obywatelstwo wszystkim wolnym mieszkańcom cesarstwa.

Ekspansja terytorialna i wyzwania Imperium Rzymskiego

W I i II wieku n.e. Imperium Rzymskie kontynuowało ekspansję terytorialną. Za panowania dynastii Flawijskiej zajęto ziemie na prawym brzegu Renu i poszerzono posiadłości w Brytanii. W II wieku n.e. pod rzymskim panowaniem znalazły się m.in. Numidia, Mauretania, Tracja, Arabia, Dacja, Armenia i Mezopotamia.

Highlight: Podbój Dacji przez cesarza Trajana był jednym z ostatnich wielkich zwycięstw terytorialnych Rzymu.

Imperium musiało również radzić sobie z wewnętrznymi problemami:

• W 66 roku n.e. wybuchło powstanie w Judei, zakończone zdobyciem i zniszczeniem Jerozolimy w 70 roku
• Kolejne powstanie w Judei w 132 roku doprowadziło do wielkiej diaspory żydowskiej

Po śmierci Trajana, cesarz Hadrian zrezygnował z dalszych podbojów i skupił się na obronie granic. Rozpoczęto budowę Limesu - systemu umocnień granicznych mających chronić państwo przed najazdami barbarzyńców.

Vocabulary: Limes - system fortyfikacji i umocnień granicznych Imperium Rzymskiego.

Za panowania Marka Aureliusza imperium musiało stawić czoła najazdom germańskich plemion, które przedarły się aż do Italii. Choć udało się je wyprzeć, był to początek narastających problemów zewnętrznych.

W III wieku n.e. Imperium Rzymskie stanęło przed poważnymi wyzwaniami:

• Zagrożenie ze strony Persów (w 260 roku cesarz Walerian został wzięty do niewoli)
• Nasilający się napór barbarzyńców z północy
• Utrata Dacji

Te problemy doprowadziły do centralizacji i absolutyzacji rządów, co zapoczątkowało przejście od pryncypatu do dominatu.

Definition: Dominat to system sprawowania władzy, w którym cesarz stał się panem absolutnym, a nie pierwszym obywatelem jak w pryncypacie.

Za twórcę dominatu uważa się Dioklecjana (284-305), który wprowadził system tetrarchii - współrządów czterech cesarzy. Każdemu władcy przydzielono inną część imperium, a hierarchia opierała się na tytułach Augusta i Cezara.

Quote: "Władcy zaczęto oddawać niemal boską cześć, poddani padali przed nim na twarz i całowali rąbek jego szaty."

Ta transformacja systemu władzy oznaczała koniec epoki pryncypatu i początek nowego etapu w historii Cesarstwa Rzymskiego.