Konstytucja i ustrój Królestwa Polskiego (1815-1830)
Konstytucja Królestwa Polskiego z 27 listopada 1815 roku, opracowana przez księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, ustanowiła ustrój Królestwa Polskiego w latach 1815-30. Dokument ten tworzył unię personalną między Polską a Rosją, czyniąc z Królestwa monarchię konstytucyjną.
Highlight: Królestwo Polskie było formalnie autonomicznym państwem połączonym unią personalną z Rosją, gdzie car rosyjski był jednocześnie królem Polski.
Konstytucja określała podział władzy w następujący sposób:
-
Władza ustawodawcza należała do sejmu, który zbierał się co dwa lata na sześć tygodni. Sejm składał się z króla, senatu i izby poselskiej. Posłowie byli wybierani na sejmikach szlacheckich, a senatorowie powoływani dożywotnio przez króla.
-
Władza wykonawcza spoczywała w rękach króla, wspieranego przez Radę Stanu i Radę Administracyjną. Namiestnikiem królestwa był generał Józef Zajączek, a armią dowodził wielki książę Konstanty Romanow.
-
Władzę sądowniczą sprawowały niezależne sądy, w tym Sąd Sejmowy i Trybunał Najwyższy.
Vocabulary: Unia personalna - forma związku między państwami, w której dwa lub więcej krajów mają wspólnego monarchę, zachowując odrębne systemy prawne i administracyjne.
W Królestwie Polskim rozwinęła się zarówno legalna, jak i nielegalna opozycja. Legalna opozycja parlamentarna uformowała się podczas sesji sejmu w 1820 roku, z braćmi Wincentym i Bonawenturą Niemojowskimi na czele. Nielegalna opozycja obejmowała młodzieżowe i studenckie organizacje, takie jak Związek Wolnych Polaków, Panta Koina, Towarzystwo Filomatów i Filaretów.
Example: Towarzystwo Filomatów, założone przez Adama Mickiewicza i jego przyjaciół, było przykładem tajnej organizacji studenckiej dążącej do samokształcenia i kultywowania polskości.
Ważną rolę w ruchu niepodległościowym odegrało Wolnomularstwo Narodowe, założone w 1819 roku przez Waleriana Łukasińskiego, przekształcone później w Towarzystwo Patriotyczne. Celem tych organizacji była walka o niepodległość Polski.
Definition: Tajne organizacje spiskowe - nielegalne stowarzyszenia działające w konspiracji, dążące do zmiany sytuacji politycznej, często poprzez przygotowanie powstania narodowego.
Władze rosyjskie, dostrzegając rosnące niezadowolenie i aktywność opozycji, zaczęły ograniczać swobody obywatelskie. W 1819 roku car Aleksander I wprowadził cenzurę prewencyjną, a w 1820 roku rozwiązał sejm i nałożył areszt domowy na członków opozycji. Te działania przyczyniły się do dalszego rozwoju tajnych organizacji i narastania nastrojów powstańczych, które ostatecznie doprowadziły do wybuchu powstania listopadowego w 1830 roku.
