Liberalizm - "wolny"
Rewolucja francuska i wojny napoleońskie zmieniły myślenie mieszkańców Europy. Zaczęły powstawać ideologie opisujące, jak powinny funkcjonować społeczeństwo, gospodarka oraz państwo. W XVIII w. ukształtował się popularny w następnym stuleciu liberalizm. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa liber, co znaczy "wolny".
Ideologia - zbiór idei, poglądów na życie społeczne i gospodarcze w państwie. Najważniejsze założenia zwolenników tej ideologii (liberałów): równość obywateli wobec prawa, minimalny udział państwa w życiu społecznym i gospodarczym, swobodny rozwój każdego człowieka, krytyka rządów absolutnych, wolność gospodarcza, bez ingerencji państwa, silna pozycja parlamentu.
Liberalizm ekonomiczny
Zwolennicy liberalizmu podkreślali znaczenie wolności nie tylko w polityce, lecz także w gospodarce. Tak powstał liberalizm ekonomiczny. Wolna konkurencja oraz prawo do własności zapewniały swobodę w działalności gospodarczej. Liberałowie chcieli ograniczyć udział państwa w sterowaniu gospodarką. Poglądy te zdobyły duża popularność szczególnie wśród bogacącego się mieszczaństwa.
Wolna konkurencja - nieograniczana przez państwo, swobodna rywalizacja między przedsiębiorstwami.
Konserwatyzm - "zachowywać/ocalić"
Pod wpływem rewolucji francuskiej oraz postulatów liberałów na przełomie XVIII i XIX w. wykształcił się nowy ruch - konserwatyzm. Jego nazwa pochodzi od łacińskiego słowa conservare, co znaczy "zachowywać, ocalić".
Najważniejsze założenia zwolenników tej ideologii (konserwatystów): popieranie dziedzicznej monarchii, zmiany w państwie przeprowadzane w drodze ewolucji, nie rewolucji, obrona religii, Kościoła, tradycyjnego porządku i wartości, takich jak naród czy rodzina, wzmocnienie władzy centralnej w państwie.
Początki ruchu robotniczego
Szybki rozwój przemysłu sprawił, że powstały nowe grupy społeczne. Zamożnych właścicieli fabryk nazywano fabrykantami, a ubogich robotników - proletariatem. Brak przepisu określającego prawa robotników, sprawił, że musieli oni pracować nawet 16 godzin dziennie. W fabrykach zatrudniano również dzieci. Trudna sytuacja robotników sprawiła, że zaczęli powoływać organizacje, aby walczyć o swoje prawa. Tak właśnie powstał ruch robotniczy.
Związki zawodowe
Kolejnym etapem walki robotników o poprawę ich sytuacji było powstanie związków zawodowych. Najpierw pojawiły się one w Wielkiej Brytanii. Miały one za zadanie: obronę interesów robotników, kontrolowanie przestrzegania ich praw, zabezpieczanie fabrykantów przed zbyt radykalnymi działaniami pracowników.
Ośmiogodzinny dzień pracy
Ośmiogodzinny dzień pracy to jeden z najważniejszych postulatów ruchów robotniczych. Plakat z XIX w. nawołuje do podziału doby: 8 godzin na pracę, 8 godzin na odpoczynek, 8 godzin na przyjemności.
Socjalizm
Najważniejsze założenia socjalistów (zwolenników socjalizmu): zmiana ustroju w sposób pokojowy, upowszechnianie oświaty, poprawa warunków życia robotników, krytyka kapitalizmu, sprawiedliwość społeczna, ochrona praw robotników.
Komunizm
W połowie XIX w. niemieccy socjaliści Karol Marks i Fryderyk Engels opracowali zasady komunizmu. W 1848r. wydali Manifest komunistyczny, w którym były zawarte najważniejsze postulaty. Krytykowali w nim założenia kapitalizmu - uważali, że system ten jest niesprawiedliwy.
Nowe idee polityczne były owocem zmian społeczno-gospodarczych zachodzących w XIX wieku. Liberalizm i konserwatyzm stanowiły przeciwieństwo ideologiczne, a ruch robotniczy oraz powstanie związków zawodowych były wynikiem dążenia do poprawy warunków życia robotników. Socjalizm i komunizm natomiast przedstawiały alternatywne kierunki w myśleniu politycznym, dążąc do zmian systemowych w sposób pokojowy lub rewolucyjny. Edmund Burke, John Locke, Karol Marks czy Adam Smith to tylko niektórzy z wielu myślicieli, którzy przyczynili się do rozwoju nowych idei politycznych w XIX wieku.
