Reformy i konflikty wewnętrzne
Stefan Batory wprowadził istotne zmiany w systemie sądowniczym, zrzekając się części królewskich uprawnień sądowniczych na rzecz utworzenia Trybunału Koronnego i Trybunału Litewskiego. Ta decyzja była strategicznym posunięciem, mającym na celu uzyskanie zgody sejmu na uchwalenie podatków potrzebnych do finansowania wojny polsko-rosyjskiej 1577. Król powołał również nową formację wojskową - piechotę wybraniecką, składającą się z chłopów pochodzących z dóbr królewskich, co stanowiło innowację w strukturze sił zbrojnych Rzeczypospolitej.
Jednak pod koniec panowania Batorego narastał konflikt między władcą a szlachtą. Szlachta obawiała się wzmocnienia władzy królewskiej, szczególnie po sukcesach w wojnie z Moskwą. Negatywnie odnoszono się również do Jana Zamoyskiego, bliskiego współpracownika króla, który pełnił jednocześnie urzędy kanclerza i hetmana wielkiego koronnego. Zamoyski był oskarżany o nadużycia władzy i szybkie gromadzenie majątku.
Highlight: Utworzenie piechoty wybranieckiej było nowatorskim rozwiązaniem, które wzmocniło siłę militarną Rzeczypospolitej i dało chłopom nowe możliwości awansu społecznego.
Polityka zagraniczna i wojna z Moskwą
Największym sukcesem polityki zagranicznej Stefana Batorego była zwycięska wojna z Moskwą 1579−1582. Konflikt rozpoczął się w 1577 roku, gdy armia moskiewska wkroczyła do Inflant. Wojska Rzeczypospolitej przeprowadziły trzy kampanie na terytorium państwa moskiewskiego, zdobywając m.in. twierdzę w Połocku i Wielkie Łuki. Choć nie udało się zdobyć Pskowa, wojna zakończyła się korzystnym dla Rzeczypospolitej rozejmem w Jamie Zapolskim w 1582 roku. Na mocy tego porozumienia Moskwa zwróciła Rzeczypospolitej zajęte Inflanty i ziemię połocką.
Cytat: "Rządy Stefana Batorego w sferze polityki zagranicznej to sukces w wojnie z Moskwą 1579−1582."
Warto również zauważyć, że Stefan Batory zgodził się na przejęcie opieki nad chorym umysłowo księciem pruskim przez jego krewnego z innej gałęzi Hohenzollernów, co w przyszłości umożliwiło połączenie Brandenburgii i Prus Książęcych. Decyzja ta miała dalekosiężne skutki dla przyszłej geopolityki regionu.
