Polska pierwszych Piastów Cały dział (Rozdział VI, kl. 5, Nowa Era)

Alternatywny zapis:

władający niebem i piorunami. Świętowit - pan wojny, płodności i urodzaju. Patrzył równocześnie w cztery strony świata. Czcili też bóstwa opiekujące się drzewami i strumieniami. Uważali, że o ich domy dbają dobre duchy. Obrzędy ku czci bogów odprawiano w miejscach uważanych za święte – lasach, szczytach gór, gajach np. Góra Ślęża. Słowianie przynosili jedzenie i picie na groby bliskich zmarłych, by zmarli nie niepokoili żyjących. Pierwsze państwa słowiańskie i Węgrzy Ok. 830 r. na Morawach (na terenie dzisiejszych Czech) powstało Państwo Wielkomorawskie. Jego władca chciał by poddani przyjęli chrześcijaństwo. Poprosił cesarza bizantyjskiego o przysłanie misjonarzy. Misją kierowali dwaj zakonnicy przysłani z Konstantynopola - Cyryl i Metody. Nauczali i odprawiali nabożeństwa w języku słowiańskim oraz przetłumaczyli na niego Biblie. Cyryl stworzył słowiański alfabet, oparty na alfabecie greckim. Na początku X w. Państwo Wielkomorawskie upadło przez: - walki wewnętrzne, - najazd koczowniczych Węgrów. Węgrzy opanowali tereny nad środkowym Dunajem i założyli tam swoje państwo. W X w. pojawiły się kolejne państwa: na zachodzie - państwo czeskie, na wschodzie - Ruś Kijowską, na południu - Serbia i Chorwacja. Wszystkie te kraje przyjęły chrześcijaństwo. Polska, Czechy i Chorwacja przyjęły chrześcijaństwo z Rzymu, w obrządku łacińskim. Rus Kijowska i Serbia - z Konstantynopola, w obrządku greckim. Słowianie na ziemiach Polski VI w. - przybycie Słowian na ziemie polskie Słowianie przez wycinanie drzew i wypalanie lasów zdobywali ziemię pod uprawę. Rozmieszczenie niektórych plemion słowiańskich na terenach dzisiejszej Polski: - Północ, na Bałtykiem - Pomorzanie, - część środkowa – Polanie (okolice Gniezna) i Mazowszanie, Południe - Wiślanie (okolice Krakowa i Wiślicy), Lędzianie, Ślężanie i Opolanie. Polanie podbili pozostałe plemiona i w X w. utworzyli silne państwo, które dało początek Polsce. Mieszko I i początki Polski Od państwa Polan do Polski Plemieniem Polan rządzili książęta z dynastii Piastów. Najpierw Piastowie rządzili w Wielkopolsce. W X w. Piastowie podbili sąsiednie plemiona słowiańskie. Gall Anonim - pierwszy kronikarz polskich dziejów. Według Galla kolejno rządzili Siemowit, Lestek, Siemomysł i Mieszko I (od ok 960 r.). Książę Mieszko I był pierwszym historycznym władcą Polski. Mieszko I przyłączył do państwa Polan: - Pomorze, - Śląsk, - część Małopolski. Tak powstało silne państwo, które z czasem nazwano Polską. Od słowa „pole” pochodzi nazwa plemienia Polan, a od nazwy plemienia nazwa państwa. Nazwa została zanotowana po raz pierwszy pod koniec X W. Po podbojach Mieszko I rządził obszarem zbliżonym do terytorium współczesnej Polski. Wyjątkiem jest część północno-wschodnia, którą zamieszkiwały plemiona Prusów (obecnie Warmia i Mazury). Przyczyny chrztu: - dążenie Mieszka I do zawarcia sojuszu z Czechami i rozbicia ich przymierza z wrogimi państwu Polan plemionami Wieletów, - chęć wzmocnienia pozycji Polski oraz jego władcy w Europie. poganin - (według chrześcijan) wyznawca religii niechrześcijańskiej, zwłaszcza politeistycznej. Mieszko I zawarł sojusz z Czechami. Potwierdzeniem sojuszu było małżeństwo Mieszka I z czeską księżniczką Dobrawą. Mieszko I został ochrzczony w 966 r. za pośrednictwem Czech (w obrządku łacińskim). W 968 r. w Poznaniu powstało pierwsze biskupstwo, z biskupem Jordanem na czele. Na rozkaz księcia ludność musiała przyjmować nową wiarę. Opór ludności trwał wiele lat. Skutki chrztu Przyjęcie chrześcijaństwa: - podniosło rangę księcia na arenie międzynarodowej. - wzmocniło więzi z państwami Zachodu, - ułatwiło przejmowanie kultury i osiągnięć Zachodu - podniosło znaczenie księcia w oczach poddanych - przyczyniło się do kształtowania jednolitego społeczeństwa (z różnych plemion). Kościół wspierał władcę, głosząc, że: - władza pochodzi od Boga, - bunt przeciwko panującemu to łamanie prawa i ciężki grzech. Na potrzeby Kościoła powstawały murowane budynki - kościoły i klasztory. Duchowni: - głosili nauki Chrystusa, - zakładali szkoły, - opiekowali się ubogimi, - leczyli chorych, rozpowszechniali nowoczesne metody uprawy ziemi, - tworzyli biblioteki oraz zamawiali i gromadzili dzieła sztuki zdobiące świątynie (rzeźby, malowidła i sprzęty liturgiczne), - pomagali w rządzeniu - pełnili funkcje doradców i dyplomatów (byli wykształceni i znali łacinę). - Duchowni prowadzili korespondencję z zagranicznymi dworami, brali udział w poselstwach i toczyli w imieniu księcia rozmowy z innymi władcami. W obronie granic Niemiecki margrabia Hodon - władca Marchii Łużyckiej, sąsiadującej z państwem Mieszka I - niepokoił się z powodu: - rozwoju terytorialnego państwa Mieszka I, - zdobycia przez Mieszka I zachodniej części Pomorza. W 972 r. wojska Hodona zaatakowały polskie ziemie. W bitwie pod Cedynią Niemcy zostali pokonani. Utrwaliło to władzę Mieszka I na Pomorzu Zachodnim. Cesarz wezwał obie strony do zaprzestania walk. Dagome iudex - dokument zawierający najstarszy opis granic Polski, powstał ok. 991 r. Książę Mieszko (Dagome), oddaje w nim swoje państwo pod papieską opiekę. Państwo Mieszka I ciągnęło się wzdłuż morza (Bałtyckiego), graniczyło z Prusami i Rusią. Polska Bolesława - Chrobrego 1000 r. - zjazd gnieźnieński 1025 r. koronacja i śmierć Bolesława Chrobrego Misja biskupa Wojciecha Po śmierci Mieszka I władzę w Polsce objął jego syn Bolesław, zwany Chrobrym (odważnym, walecznym). W 997 r. książę Bolesław pomógł czeskiemu duchownemu - biskupowi Wojciechowi - w zorganizowaniu wyprawy misyjnej. Cel wyprawy - nawrócenie na chrześcijaństwo pogańskich plemion Prusów. Biskup Wojciech został pojmany i zabity przez Prusów. Według Galla Anonima książę Bolesław wykupił jego zwłoki za tyle złota, ile ważyło ciało i nakazał złożyć je w Gnieźnie. Papież uznał Wojciecha za męczennika i ogłosił świętym - szczątki biskupa uważano za cenne relikwie. Św. Wojciech został patronem Polski. Zjazd gnieźnieński Otton III - cesarz rzymski i król niemiecki. Przyczyny zjazdu gnieźnieńskiego Otton III chciał odbyć pielgrzymkę do grobu św. Wojciecha, - Otton III dążył do zjednoczenia Europy. Otton III chciał zjednoczyć chrześcijańską Europę. Liczył, że władca Polski - najsilniejszego słowiańskiego państwa - pomoże mu zrealizować ten plan. Otton III przybył do Gniezna do grobu św. Wojciecha w roku 1000. Zjazd gnieźnieński - uroczyste spotkanie cesarza Ottona III z księciem Bolesławem Chrobry w Gnieźnie w roku 1000. Skutki zjazdu gnieźnieńskiego: - zawarcie przymierza między Bolesławem i Ottonem III, - powstanie arcybiskupstwa w Gnieźnie oraz podległych mu biskupstw w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu, - wzrost znaczenia państwa polskiego w Europie. Kościół w Polsce podlegał teraz arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, który był zależny jedynie od papieża. Oznaczało to uznanie samodzielności i niezależności państwa. Arcybiskup miał prawo dokonać koronacji władcy. Podarunki Podczas zjazdu gnieźnieńskiego: - Otton III podarował polskiemu księciu kopię włóczni świętego Maurycego i gwóźdź z Krzyża Pańskiego. - Bolesław podarował cesarzowi ramię świętego Wojciecha. Włócznia świętego Maurycego była cenną relikwią i symbolem władzy cesarskiej. Panowanie Bolesława Chrobrego Wojny z Niemcami Nagła śmierć Ottona III w 1002 r. zakończyła czas dobrych stosunków polsko-niemieckich. W Rzeszy Niemieckiej wybuchła wojna domowa pomiędzy kandydatami do tronu. Bolesław wykorzystał kryzys wewnętrzny i zajął leżące na zachodzie, zamieszkiwane przez plemiona słowiańskie Milsko i Łużyce. Wyniszczające wojny polsko-niemieckie trwały 16 lat. Na mocy pokoju zawartego z cesarzem Henrykiem II w 1018 r. Milsko i Łużyce pozostały przy Polsce. Wojny z Czechami W 1003 r. Bolesław najechał i zajął stolicę Czech – Pragę. Przyjął tytuł księcia czeskiego. Bolesław przez rok panował w Czechach. Kilkanaście lat rządził Morawami i Słowacją. Wojny z Rusią W 1018 r. Bolesław ruszył na Ruś. Jego wojska pokonały armię księcia Jarosława Mądrego i zajęły Kijów. Przyłączył do Polski Grody Czerwieńskie. Pierwszy król Polski Zmarł cesarz Henryk II. Papież zgodził się na koronację księcia Bolesława. Bolesław Chrobry został koronowany na króla Polski w 1025 r. w Gnieźnie. Od tej pory był traktowany jak równy innym koronowanym władcom europejskim. Król Bolesław Chrobry zmarł w tym samym roku, w którym został koronowany. Bolesław Chrobry: (plusy) - wygrał wiele wojen, - przyłączył do Polski Milsko i Łużyce oraz Grody Czerwieńskie, - uczynił z Polski królestwo. (minusy) mocno obciążył mieszkańców Polski kosztami wojen, - wrogo nastawił sąsiednie państwa, które jeszcze wiele lat po jego śmierci najeżdżały Polskę. Kryzys i odbudowa państwa polskiego Kryzys państwa pierwszych Piastów Mieszko II - król Polski od 1025 r, młodszy z synów Bolesława Chrobrego, pierwszy wykształcony władca Polski. Rycheza - księżniczka niemiecka, siostrzenica cesarza Ottona III, żona Mieszka II. Bezprym - starszy brat Mieszka II, który zmusił go do ucieczki i przejął władzę, zrezygnował z koronacji i odesłał insygnia królewskie cesarzowi. Został zamordowany. Przyczyny kryzysu Królestwa Polskiego na początku XI W. - najazd niemiecki i ruski w 1031 r., - bunty ludności odrzucającej chrześcijaństwo, - najazd czeski na Wielkopolskę w 1038 r. Skutki kryzysu: - utrata korony przez władców Polski, - spadek znaczenia Polski w Europie, - utrata części terytorium państwa, - podporządkowanie polskich władców cesarstwu. Przez najazd niemiecki i ruski w 1031 r. Polska utraciła: - Milsko i Łużyce, - Grody Czerwieńskie. Bezprym został zamordowany. Mieszko II powrócił do Polski i ponownie objął władzę. Nie odzyskał korony. Musiał uznać zwierzchnictwo cesarza. Okres zamętu i upadku Mieszko II zmarł w 1034 r. Kryzys w kraju jeszcze się pogłębił. - możni się zbuntowali, - ludności, chciała przywrócenia pogaństwa. Od Polski oderwały się: - Mazowsze, - Pomorze Gdańskie. Syn Mieszka II, książę Kazimierz, uciekł do Niemiec. Czesi w 1038 r. spustoszyli Wielkopolskę. - zniszczyli doszczętnie Poznań i Gniezno, - wywieźli relikwie św. Wojciecha, - przyłączyli do swojego państwa Śląsk. Państwo oraz organizacja kościelna na ziemiach polskich przestały istnieć. Nastąpił rozpad państwa. Odbudowa państwa polskiego Cesarz nie chciał by Czechy były zbyt silne. Za namową Rychezy – matki księcia Kazimierza – cesarz pomógł zbrojnie Kazimierzowi. Dzięki wojom cesarza, Kazimierz zdobył Wielkopolskę i Małopolskę. Gniezno było zrujnowane. Główną siedzibą księcia stał się Kraków. W następnych latach Kazimierz odzyskał Mazowsze i Pomorze Gdańskie oraz odebrał Czechom Śląsk. Książę stłumił bunty ludności i przywrócił chrześcijaństwo na ziemiach polskich. Kazimierz nie odzyskał korony królewskiej. Kazimierza nazywamy Odnowicielem, ponieważ odbudował państwo polskie. Panowanie Bolesława Śmiałego Bolesław Śmiały – syn i następca Kazimierza Odnowiciela. Bolesław Śmiały dążył do umocnienia pozycji państwa polskiego oraz uniezależnienia się od sąsiadów poprzez: - walkę zbrojną, - dyplomację. Walczył z Czechami. Od Rusi odzyskał Grody Czerwieńskie. Włączył się w konflikt między papieżem Grzegorzem VII a cesarzem Henrykiem IV o inwestyturę. Poparł papieża. Dzięki temu za zgodą papieża przywrócił arcybiskupstwo w Gnieźnie i w 1076 r. został koronowany na króla Polski. Przeciwko Bolesławowi wybuchł bunt możnych. Wspierał ich biskup krakowski Stanisław. Możnowładcy chcieli osłabić władzę króla. Bolesław stłumił bunt. Biskup Stanisław został skazany na śmierć. Wywołało to takie oburzenie, że Bolesław musiał w 1079 r. uchodzić z kraju na Węgry. Zmarł tam w niewyjaśnionych okolicznościach. Rządy Bolesława Krzywoustego 1109 r - najazd niemiecki na Polskę 1138 r. ogłoszenie testamentu Bolesława Krzywoustego W Polsce Władysława Hermana - Władysław Herman – młodszy brat i następca Bolesława Śmiałego. Nieudolny i mało ambitny książę. W czasie panowania Władysława Hermana bardzo silną pozycję w państwie uzyskał palatyn - Sieciech. Palatyn (wojewoda) - w średniowiecznej Polsce najwyższy urzędnik państwowy, zastępujący władcę w sprawach dotyczących sądownictwa i wojskowości. Władza palatyna wywoływała zazdrość i gniew synów Władysława Hermana: - Bolesława Krzywoustego, - Zbigniewa (przyrodniego brata Bolesława). Bolesław i Zbigniew sprzymierzyli się przeciw Sieciechowi: - pokonali jego wojska, - wygnali go z kraju. Po zwycięstwie bracia wymusili na ojcu podział Polski: - Zbigniew (starszy z braci) - otrzymał Wielkopolskę i Kujawy, - Bolesław - Małopolskę i Śląsk, Władysław Herman - zachował Mazowsze. Bratobójcza wojna Władysław Herman zmarł w 1102 r. Bracia przez 4 lata walczyli o władzę nad całym krajem. Bolesław zmusił Zbigniewa do opuszczenia kraju. Król niemiecki (późniejszy cesarz Henryk V) pomógł Zbigniewowi i w 1109 r. na czele wojsk niemieckich i czeskich najechał Polskę. Sławna stała się obrona grodów przed Niemcami, zwłaszcza Głogowa, Wrocławia i Bytomia. Oddziały Henryka musiały się wycofać. W 1111 r. bracia zawarli porozumienie. Bolesław zgodził się na powrót Zbigniewa do kraju, ale później rozkazał go pojmać i oślepić. Krzywousty został jedynym władcą Polski. Panowanie Bolesława Krzywoustego Pomorze Gdańskie i Zachodnie na początku XII w. były niezależnymi księstwami. Ok. 1116 r. Bolesław podbił i przyłączył do swojego państwa Pomorze Gdańskie. W 1122 r. podporządkował sobie Pomorze Zachodnie, po zdobyciu głównych grodów - Kołobrzegu i Szczecina. Bolesław organizował wyprawy misyjne na Pomorze Gdańskie i Zachodnie (ludność i możnowładcy pomorscy byli wciąż poganami). Testament Bolesława Krzywoustego Bolesław Krzywousty, by nie dopuścić do kolejnej bratobójczej wojny domowej, podzielił państwo między swoich synów. Seniorat - zasada, zgodnie z którą dziedziczy zawsze najstarszy z rodu. Statut / testament Krzywoustego - dokument, w którym Bolesław Krzywousty podzielił państwo między swoich synów i wprowadził zasadę senioratu. Zaczął obowiązywać po śmierci Bolesława - 1138 r. Zgodnie z zasadą senioratu najstarszy książę z rodu Piastów (senior) miał sprawować władzę zwierzchnią nad pozostałymi, czyli juniorami. Senior miał prawo wypowiadania wojny, reprezentowania państwa za granicą i bicia własnej monety. Mimo zabiegów Bolesława, wkrótce po jego śmierci jego synowie rozpoczęli bratobójcze walki. Społeczeństwo w czasach pierwszych Piastów W państwie Piastów W państwie pierwszych Piastów żyło ok. miliona ludzi. Większość kraju pokrywały puszcze. Grody i osady zakładano w dolinach rzek, na leśnych polanach i na wzgórzach. Uprawa roli Ziemię orano z użyciem drewnianego radła, ciągniętego przez woły. Narzędzia rolnicze: motyka, widły i drewniane grabie. Sierp – do ścinania zboża, - Cep do młócenia zboża. Uprawy: proso, pszenica i jęczmień oraz len (z którego wytwarzano ubrania). Hodowano: owce, kozy, woły i drób. Pożywienie zdobywano także poprzez: rybołówstwo i łowiectwo. - metoda żarowa - prymitywna metoda uprawy ziemi. Karczowano puszczę, usuwano pnie, palono drobne gałęzie - popiół był naturalnym nawozem. Gdy uzyskana tak ziemia stawała się jałowa (nie dawała dobrych plonów), karczowano kolejny fragment puszczy. Obowiązki mieszkańców państwa Grup ludności państwa Piastów: Chłopi zajmowali się uprawą roli. Byli najliczniejszą grupą. (Mieszkali w pobliżu grodu.) Rzemieślnicy wytwarzali odzież, ozdoby, naczynia, broń i inne potrzebne przedmioty. Wojowie bronili państwa i ludności. Drużyna wojów była główną siłą zbrojną. Kupcy zajmowali się handlem. Na czele państwa stał książę, który był wodzem, sędzią i właścicielem całej ziemi. Poddani byli zobowiązani do posłuszeństwa i przestrzegania prawa książęcego. Prawo książęce - w średniowieczu: uprawnienia księcia do stanowienia prawa i jego egzekwowania oraz nakładania na ludność określonych obowiązków dotyczących wykonywania prac na rzecz władcy i płacenia danin. świadczenie posług - wykonywanie usług na rzecz dworu lub dostarczanie konkretnych towarów. osady służebne - osady, których mieszkańcy (ludność służebna) mieli obowiązek wykonywania specjalnych prac na zlecenie dworu, np. hodowli koni, pieczenia chleba, wytwarzania broni. Przykłady nazw miejscowości powstałych od rodzaju służebności: - Psary - hodowla psów myśliwskich dla księcia, - Kobylniki - hodowla koni, - Piekary - pieczenie/dostarczanie chleba, - Winiary - produkcja/dostarczanie wina, - Świniary - hodowla/dostarczanie mięsa, - Kowale - produkcja wyrobów metalowych, - Szczytniki - produkcja tarcz (szczytów) dla drużyny książęcej, - Niewodniki - wytwarzanie i naprawa sieci rybackich. Obowiązki ludności: - praca na rzecz władcy i dworu, - płacenie danin, - goszczenie władcy i jego orszaku, gdy ten podróżował po państwie, - stawianie się do pracy przy naprawie umocnień grodowych i pełnienia w nich służby wartowniczej. Najważniejsze grody państwa pierwszych Piastów: - Gniezno, - Poznań, - Ostrów Lednicki. Wał obronny - ziemno-drewniana konstrukcja otaczająca gród i chroniąca przed atakami wrogów. Podgrodzie przylegało do grodu, miało własny wał obronny i swoją bramę. Mieszkali tam kupcy i rzemieślnicy. Na podgrodziu odbywały się targi. Znajdowały się tam warsztaty rzemieślników. Kościół i siedziba księcia były jedynymi kamiennymi budowlami grodu. W czasach Mieszka I i Bolesława Chrobrego główną siłę zbrojną - drużynę książęcą oraz rodziny wojów utrzymywał władca – płacił za ich wyposażenie i wychowanie ich dzieci. W czasach Kazimierza Odnowiciela skarbiec książęcy był zrujnowany. Władcy nie było stać na utrzymywanie wojów. Książę zaczął nadawać wojownikom ziemię razem z jej ludnością. W zamian wojownik musiał: - sprawić sobie uzbrojenie, - na wezwanie władcy stawiać się do walki wraz z oddziałem zbrojnych. Tak powstało rycerstwo - grupa właścicieli ziemskich pełniących służbę wojskową. możnowładcy - najpotężniejsi właściciele ziem, najbogatsi z rycerskich rodów. Sprawdź też inne notatki, fiszki i testy na ten temat na moim profilu. Notatka została stworzona na podstawie podręcznika „Wczoraj i dziś" 5, wydawnictwa Nowa Era, 2018 MZ Learning