Artykuły henrykowskie i Pacta Conventa
Podczas pierwszej wolnej elekcji wprowadzono dwa kluczowe dokumenty, które miały ogromny wpływ na ustrój Rzeczypospolitej: Artykuły henrykowskie zasady ustrojowe oraz Pacta Conventa umowy królewskie szlacht.
Definition: Artykuły henrykowskie - zbiór najważniejszych zasad ustrojowych Rzeczypospolitej, określających prawa i obowiązki króla oraz szlachty.
Artykuły henrykowskie zawierały następujące postanowienia:
- Tron polski pozostawał elekcyjny.
- Senat miał decydujący wpływ na politykę zagraniczną.
- Król musiał uzyskać zgodę sejmu na nakładanie nowych podatków.
- Król nie mógł tworzyć nowych urzędów bez zgody sejmu.
- Gwarantowano wolność religijną.
- Szlachta miała prawo do wypowiedzenia posłuszeństwa królowi rokosz.
Definition: Pacta Conventa - indywidualna umowa zawierana przez szlachtę z królem, zawierająca osobiste obietnice królewskie.
Pacta Conventa stanowiły uzupełnienie Artykułów henrykowskich i zawierały zobowiązania konkretnego władcy wobec szlachty.
Panowanie Henryka Walezjusza trwało zaledwie 5 miesięcy. W czerwcu 1574 roku, dowiedziawszy się o ciężkim stanie zdrowia swojego brata, króla Francji, opuścił Polskę. Szlachta postawiła mu ultimatum:
Quote: "Władca miał wrócić do maja 1575 roku, w przeciwnym razie zagrożono mu detronizacją - pozbawieniem władzy królewskiej."
Gdy Henryk Walezjusz nie powrócił w wyznaczonym terminie, został pozbawiony tronu polskiego, co zapoczątkowało kolejne bezkrólewie i nową elekcję.
