Opozycja w Królestwie Polskim

W Królestwie Polskim rozwinęły się dwa rodzaje opozycji: jawna (legalna) i tajna (nielegalna).

Opozycja jawna:

• Kaliszanie - krytykowali rząd i łamanie konstytucji na forum Sejmu
• Postulowali oczynszowanie i uwłaszczenie chłopów
• Konsekwencje ich działań: areszt domowy i rozwiązanie sejmu przez cara

Opozycja tajna:

• Środowiska studenckie i wojskowe tworzyły tajne organizacje
• Cel: niepodległość i przestrzeganie konstytucji przez cara
• Przykłady: Filareci i Filomaci, Związek Przyjaciół "Panta Koina", Związek Wolnych Polaków

Example: Towarzystwo Filomatów na Uniwersytecie Wileńskim, założone w 1817 roku przez Tomasza Zana i Adama Mickiewicza, było jedną z pierwszych tajnych organizacji studenckich.

Przyczyny powstania listopadowego:

• Represje wobec tajnych związków
• Łamanie konstytucji przez cara
• Nieregularne zwoływanie sejmów
• Zwalczanie działalności opozycyjnej
• Odkrycie spisku podchorążych
• Groźba wysłania wojsk polskich do tłumienia powstania w Belgii

Highlight: Powstanie listopadowe wybuchło w nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku.

Przebieg powstania listopadowego

Powstanie listopadowe było jednym z najważniejszych zrywów niepodległościowych w historii Polski XIX wieku. Jego przebieg charakteryzował się szeregiem bitew i zmianami w dowództwie.

Główni dowódcy po stronie polskiej:

1. Generał Józef Chłopicki - dążył do ugody z carem
2. Generał Jan Skrzynecki - brak zdecydowania w dowodzeniu

Główni wodzowie po stronie rosyjskiej:

• Iwan Dybicz
• Iwan Paskiewicz

Najważniejsze bitwy:

1. Bitwa pod Stoczkiem $14.02.1831$ - zwycięstwo Polaków pod dowództwem Józefa Dwernickiego
2. Bitwa pod Grochowem $25.02.1831$ - powstrzymanie rosyjskiego szturmu na Warszawę
3. Bitwy pod Wawrem i Dębem Wielkim $31.03.1831$ - zwycięstwa strony polskiej
4. Bitwa pod Iganiami $10.04.1831$ - spektakularne zwycięstwo wojsk polskich
5. Bitwa pod Ostrołęką $20.05.1831$ - przegrana strony polskiej
6. Obrona Warszawy $6-7.09.1831$ - kapitulacja stolicy

Quote: "Część udało się uratować dzięki działaniom dowodzącego artylerią Józefa Bema" - o bitwie pod Ostrołęką.

Highlight: Przyczyny upadku powstania listopadowego to m.in. nieudolność dowództwa i brak zdecydowanych działań ofensywnych.

Skutki powstania listopadowego

Skutki powstania listopadowego były dotkliwe dla Polaków i miały długotrwały wpływ na sytuację w Królestwie Polskim:

1. Wielka Emigracja - masowy exodus polskiej inteligencji i wojskowych
2. Represje wobec uczestników powstania:
   • Kary śmierci i zsyłki na katorgę
   • Wcielenie polskich żołnierzy do armii rosyjskiej
   • Deportacje sierot po powstańcach i rodzin szlacheckich w głąb Rosji
3. Likwidacja polskiego wojska
4. Nałożenie wysokiej kontrybucji na Polskę
5. Obowiązek utrzymywania 100-tysięcznej armii rosyjskiej
6. Budowa Cytadeli Warszawskiej jako symbolu rosyjskiej dominacji

Highlight: Statut Organiczny 1832 zastąpił konstytucję Królestwa Polskiego, znacznie ograniczając jego autonomię.

Wielka Emigracja

Wielka Emigracja była bezpośrednim skutkiem upadku powstania listopadowego. Doprowadziła do powstania głównych ugrupowań politycznych polskiej emigracji:

1. Hotel Lambert:

   • Działacze: Adam Jerzy Czartoryski, Jan Zamoyski
   • Program: dążenie do odzyskania niepodległości poprzez działania dyplomatyczne

2. Towarzystwo Demokratyczne Polskie (TDP):

   • Działacze: Jan Nepomucen Janowski, Wiktor Heltman
   • Program: krytyka szlachty za upadek powstania, postulat demokratyzacji przyszłej Polski

3. Gromady Ludu Polskiego:

   • Działacze: Stanisław Worcell, Tadeusz Krępowiecki
   • Program: radykalne reformy społeczne, uwłaszczenie chłopów

Definition: Opozycja legalna i nielegalna w Królestwie Polskim - dwie formy sprzeciwu wobec polityki caratu, różniące się metodami działania i stopniem jawności.

Wielka Emigracja odegrała kluczową rolę w kształtowaniu polskiej myśli politycznej i utrzymywaniu ducha narodowego w okresie zaborów.

Praca organiczna i wydarzenia w Galicji

Działania w ramach pracy organicznej koncentrowały się na rozwoju gospodarczym i kulturalnym.

Definition: Rabacja galicyjska to powstanie chłopskie w 1846 roku o charakterze antyszlacheckim.

Highlight: Powstanie krakowskie było próbą wzniecenia ogólnonarodowego zrywu niepodległościowego.

Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim

Po upadku Napoleona doszło do ponownego podziału ziem polskich na kongresie wiedeńskim w 1815 roku. Utworzono Królestwo Polskie, połączone unią personalną z Rosją, oraz Rzeczpospolitą Krakowską i Wielkie Księstwo Poznańskie.

Highlight: Konstytucja Królestwa Polskiego 1815 nadana przez cara Aleksandra I gwarantowała pewne swobody, ale była systematycznie łamana.

Przykłady łamania konstytucji przez cara Aleksandra I obejmowały:

• Rzadkie i nieregularne zwoływanie sejmu
• Zniesienie jawności obrad sejmu
• Ograniczenie wolności słowa i druku
• Wprowadzenie cenzury rządowej w 1819 roku

Te działania prowadziły do licznych protestów i rozwoju opozycji.

Vocabulary: Kaliszanie - grupa polityków z województwa kaliskiego, działająca w latach 1820-1831, stanowiąca jawną opozycję wobec łamania konstytucji.