Okres przełomu XIX i XX wieku był czasem znaczących przemian na ziemiach polskich, charakteryzującym się intensywnym rozwojem gospodarczym, społecznym i kulturalnym mimo braku niepodległości.
W drugiej połowie XIX wieku na terenach polskich nastąpił dynamiczny rozwój przemysłu, szczególnie w Królestwie Polskim i na Górnym Śląsku. Manifestacje patriotyczne stawały się coraz częstsze, wyrażając rosnące dążenia niepodległościowe. Szczególnie ważnym wydarzeniem była rewolucja 1905 roku, która rozpoczęła się w Rosji, ale szybko rozprzestrzeniła się na ziemie polskie. Główne postulaty obejmowały wprowadzenie swobód obywatelskich, poprawę warunków pracy i przywrócenie języka polskiego w szkołach i urzędach. Skutki rewolucji 1905 na ziemiach polskich obejmowały częściową liberalizację polityki carskiej, powstanie nowych organizacji społecznych i politycznych oraz wzmocnienie świadomości narodowej.
Istotnym aspektem tego okresu były również reformy przeprowadzane przez zaborców, w tym słynne reformy Piotra I w Rosji, które miały długotrwały wpływ na sytuację Polaków pod zaborem rosyjskim. System branki, czyli przymusowego poboru do wojska, był jednym z narzędzi rusyfikacji i kontroli społeczeństwa polskiego. Mimo trudnej sytuacji politycznej, polska kultura i tożsamość narodowa były podtrzymywane przez działalność organizacji społecznych, rozwój oświaty i kultury. Polska ludność wspierała powstańców styczniowych zarówno materialnie, jak i moralnie, co świadczyło o silnym duchu patriotycznym i determinacji w dążeniu do niepodległości. Okres ten ukształtował nowoczesne społeczeństwo polskie i położył podwaliny pod przyszłą niepodległość.
