Wojna krymska i jej skutki
Rosja przed wojną krymską była krajem surowej kontroli. Po stłumieniu powstania dekabrystów w grudniu 1825 roku, car Mikołaj I umocnił swoją władzę, wprowadzając cenzurę, inwigilację i rozbudowany aparat policyjny. Narastające bunty chłopskie w latach 50. XIX wieku zmusiły cara jedynie do ograniczenia kar, ale poddaństwo pozostało.
Wojna krymska wybuchła w październiku 1853 roku, gdy Rosja dążyła do kontroli nad cieśninami czarnomorskimi i wkroczyła do Mołdawii i Wołoszczyzny. Po morskiej porażce Turcji pod Synopą, do konfliktu dołączyły Francja i Wielka Brytania. W 1854 roku siły sojusznicze zajęły Półwysep Krymski i rozpoczęły oblężenie Sewastopola, który upadł we wrześniu 1855 roku.
Kongres pokojowy w Paryżu w 1856 roku zakończył wojnę. Rosja musiała zrzec się pretensji do Mołdawii i Wołoszczyzny, zaakceptować swobodę żeglugi czarnomorskiej i demilitaryzację Morza Czarnego. Wojna krymska oznaczała koniec Świętego Przymierza i poważne osłabienie Rosji.
Warto wiedzieć: Porażka w wojnie krymskiej uświadomiła Rosji jej technologiczne i organizacyjne zacofanie, co stało się bezpośrednim impulsem do wprowadzenia późniejszych reform.
Po przegranej wojnie nowy car Aleksander II zainicjował okres "odwilży posewastopolskiej". Wprowadzono złagodzenie cenzury, reformę włościańską znoszącą poddaństwo chłopów, ustawę miejską powołującą dumy (rady miejskie) oraz reformę sądownictwa. Zmiany objęły też szkolnictwo i wojsko. Ten okres reform zakończył się w 1881 roku, gdy tron objął Aleksander III.