W dawnej Polsce istniał podział administracyjny zwany sądownictwem stanowym. Stare księstwa dzielnicowe zostały przekształcone w nowe jednostki terytorialne, zachowując urzędy lokalne i hierarchię. Większe dzielnice, w których istniał urząd wojewody, stały się województwami. Województwa dzieliły się na kasztelanie, które w XV wieku przekształcono w powiaty. Natomiast mniejsze dzielnice, bez wojewodów, zaczęto nazywać ziemiami.
Administracja lokalna
W XIV i XV wieku ostatecznie określono hierarchię i kompetencje urzędników ziemskich (lokalnych). Urzędy te były pełnione przez przedstawicieli szlachty dożywotnio. Dodatkowo, ograniczono uprawnienia wojewodów, pozostawiając im uprawnienia sądownicze nad ludnością żydowską, nadzór nad miastami, określanie taks wojewodzińskich (maksymalnych cen na wyroby miejskie), oraz funkcję honorową polegającą na kierowaniu obradami sejmików ziemskich.
Sądy szlacheckie
W XIV i XV wieku istniały różne rodzaje sądów szlacheckich, takie jak sądy podkomorskie, sądy ziemskie i sądy grodzkie. Sądy podkomorskie rozstrzygały spory graniczne między właścicielami ziemskimi. Z kolei sądy ziemskie wykształciły się z dawnych dzielnicowych sądów nadwornych i były głównymi sądami szlacheckimi, rozstrzygając wszystkie sprawy między szlachcicami. Natomiast sądy grodzkie przewodzili starostowie i zajmowały się wyłącznie czterema kwestiami zagrożonymi karą śmierci: podpaleniem, napadem na dom szlachecki, rabunkiem na drodze publicznej, oraz gwałtami.
W ten sposób, sądownictwo stanowe w Polsce, wraz ze starą hierarchią administracyjną, stanowiło ważną część życia społecznego w dawnej Polsce szlacheckiej. Dzięki tym instytucjom, społeczność szlachecka mogła rozstrzygać spory i problemy, a także sprawiedliwie wymierzać kary. Jednocześnie, administracyjny podział Polski odgrywał kluczową rolę w organizacji kraju. Wspomniane jednostki terytorialne i sądy stanowiły fundament systemu politycznego i społecznego w dawnych czasach.
