Partie polityczne na ziemiach polskich

W okresie zaborów na ziemiach polskich zaczęły powstawać nowoczesne partie polityczne. Reprezentowały one różne nurty i miały odmienne wizje przyszłości Polski.

Ruch socjalistyczny

Socjaliści jako pierwsi zaczęli tworzyć zorganizowane struktury polityczne:

• 1879 - Ludwik Waryński ogłasza pierwszy polski program socjalistyczny (plan brukselski), który odrzucał walkę o niepodległość na rzecz światowej rewolucji komunistycznej
• 1882 - powstaje Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia Proletariat (Wielki Proletariat) - pierwsza polska partia polityczna
• 1892 - w Paryżu utworzono Polską Partię Socjalistyczną (PPS) z Józefem Piłsudskim i Stanisławem Wojciechowskim na czele, dążącą do odzyskania niepodległości
• 1893 - powstaje Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (SDKP) z Różą Luksemburg i Julianem Marchlewskim, która w 1900 przekształciła się w SDKPIL
• 1897 - powołano Polską Partię Socjaldemokratyczną Galicji i Śląska (PPSD) pod przywództwem Ignacego Daszyńskiego

Kluczowe pojęcie: Różnice w ruchu socjalistycznym dotyczyły przede wszystkim stosunku do niepodległości Polski. PPS traktowała odzyskanie niepodległości jako cel nadrzędny, podczas gdy SDKP/SDKPIL stawiała na międzynarodową rewolucję robotniczą.

Narodowa Demokracja

Równolegle rozwijał się ruch narodowy:

• 1893 - Liga Polska przekształca się w Ligę Narodową wspieraną przez Związek Młodzieży Polskiej "Zet"
• 1897 - w Królestwie Polskim powstaje Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne
• Narodowa Demokracja (ND, endecja) pod przywództwem Romana Dmowskiego głosiła, że najważniejszą wartością jest naród
• Główne założenia ruchu narodowego to: dążenie do niepodległości, sprzeciw wobec socjalizmu i walki zbrojnej, propagowanie solidaryzmu narodowego

Warto zapamiętać: Roman Dmowski wyłożył ideologię ruchu narodowego w dziele "Myśli nowoczesnego Polaka", podkreślając, że najważniejsza jest współpraca wszystkich Polaków w trzech zaborach.