Polskie wzorce obywatela

Alternatywny zapis:

religijne miały własne struktury demokratyczne, co odpowiadało ustrojowi Rzeczypospolitej, w którym szlachta miała znaczący wpływ na politykę państwa. Bracia polscy głosili radykalne poglądy społeczne - domagali się, aby stan wszystkich mieszkańców państwa został zrównany ze szlacheckim oraz uczynienia z nich pełnoprawnych obywateli. W państwie polsko-litewskim dochodziło do konfliktów wewnętrznych. Szlachta, współdzieląca władzę z królem, oczywiście nie chciała rezygnować z przywilejów. Za wszelką cenę broniła złotej wolności nie pozwalając na wprowadzenie w systemie jakichkolwiek zmian ograniczających jej prawa czy wzmacniających władzę królewska. W mniemaniu szlachty ówcześnie panujący ustrój był idealny. Ukształtowana w XVI w. ideologia sarmacka została w następnym stuleciu rozwijana przez historyków, publicystów i poetów. Sarmaci mieli być religijnymi patriotami dbającymi o tradycję i broniącymi idealnego ustroju Rzeczypospolitej. Prawo decyzji o sprawach państwa tłumaczyli faktem, że są oni jego gospodarzami. W rzeczywistości szlachta stroniła od kampanii wojennych i niebudzącego zachwytu pospolitego ruszenia. O wiele bardziej interesowało ich funkcjonowanie własnych folwarków. Jeden z najzagorzalszych krytyków postawy szlachty. Domagał się w swoim dziele - „Kazania sejmowe" - reformy państwa. Uważał, że rządy w Rzeczypospolitej powinien sprawować tylko władca przy pomocy rady królewskiej. Zdaniem jezuity przywileje szlacheckie miały prowadzić do upadku kraju, a idee reformacyjne stanowiły jedno z większych zagrożeń. PIOTR SKARGA 1536 - 1612 PROPOZYCJE REFORM USTAWOWYCH AUTORZY, DZIEŁA I ICH POSTULATY... STANISŁAW LESZYŃSKI ,,Głos wolny wolność ubezpieczający" (ok. 1749r.) Naród, jako źródło suwerenności państwa, - Kontrola nad sprawami wojska, skarbu, policji i sądownictwa przekazana władzy centralnej, - Wzmocnienie kontroli sejmu nad królem i sprawami państwa, - Powołanie do istnienia fachowych rad ministerialnych, odpowiedzialnych przed sejmem, mających wspierać władze centralne, - Wykluczenie możliwości elekcji cudzoziemców na polski tron, - Ograniczenie zasady ,,liberum veto", - Uchwalanie instrukcji sejmikowych większością głosów, - Nadanie chłopom wolności osobistej i oczynszowanie ich. „,,O skutecznym rad "" sposobie" (1760-1763r.) - Zniesienie ,,liberum veto”, zatwierdzanie uchwał sejmu większością głosów, - Zwiększenie liczby posłów i wprowadzenie ich dwuletnich kadencji, - Wykluczenie z udziału w sejmikach tzw. gołoty szlacheckiej, - Powołanie do istnienia Rady Rezydentów składającej się z departamentu wojny, skarbu, sprawiedliwości i porządku generalnego, - Zwiększenie funkcji kontrolnych sejmu, - Utworzenie sejmików we wszystkich powiatach. STANISŁAW KONARSKI STANISŁAW STASZIC ,,Przestrogi dla Polski" (1790r.) - Zniesienie wolnej elekcji i wprowadzenie monarchii konstytucyjnej, -Ustanowienie jednoizbowego sejmu, do którego należała władza wykonawcza i ustawodawcza, - Zniesienie poddaństwa oraz opieka prawna nad chłopami, - Uchwały sejmu zatwierdzane większością głosów, - Nadanie mieszczanom prawa piastowania wyższych urzędów, przedstawicielstwa w sejmie, posiadania ziemi, - Sejm nieustający - w każdej chwili gotowy do obradowania, - Stała armia, - Równe prawa dla mniejszości narodowych. Nowa koncepcja narodu W XVIII w. sytuacja międzynarodowa Rzeczypospolitej była niekorzystna. Stanowiło to efekt zaangażowania się państw ościennych w jej sprawy wewnętrzne oraz nieustannej rywalizacji pomiędzy stronnictwami magnackimi. Oświeceniowi pisarze poddawali krytyce funkcjonujący wciąż na ziemiach polskich system feudalny. Rosnące w siłę mieszczaństwo coraz śmielej domagało się reprezentacji na najwyższym szczeblu państwowym. Osiągnęli oni sukces polityczny po zorganizowaniu tzw. czarnej procesji. Do poprawy sytuacji przyczynił się trwający od 1788 do 1792 roku Sejm Czteroletni, który uchwalił ustawę o prawach mieszczaństwa, a następnie potwierdził ją w Konstytucji 3 maja. Zanim jednak wdrożono te postanowienia, Rzeczpospolita zniknęła z mapy świata. CZARNA PROCESJA Manifestacja przedstawicieli 141 miast królewskich, która odbyła się 2 grudnia 1789 w Warszawie podczas obrad Sejmu Czteroletniego. Ubrani na czarno delegaci pod przewodem prezydenta Warszawy Jana Dekerta przejechali karetami z ra tusza na Rynku Starego Miasta pod Zamek Królewski - miejsce obrad Sejmu Czteroletniego - gdzie złożyli na ręce króla Stanisława Augusta memoriał z petycją, domagającą się przyznania praw publicznych dla mieszczan. Nowa koncepcja narodu Mimo że szlachta straciła możliwość udziału we władzach krajowych sytuacja społeczna początkowo nie uległa zmianie. Dopiero wojny napoleońskie pociągnęły za sobą realizację reform oświeceniowych, m.in. zniesiono poddaństwo chłopów, choć uzależniono ich ekonomicznie od dawnych panów. Jednak dopiero po odzyskaniu niepodległości pełna demokratyzacja, czyli możliwość korzystania z wszystkich praw obywatelskich bez względu na posiadany majątek, narodowość i płeć, objęła mieszkańców ziem polskich. r Ewolucja pojąć obywatel i obywatelstwo była długim i wielofazowym procesem, jednak w dużej mierze znaczenie tego pojęcia ukształtowane w czasach antycznych, zostało zachowane. Współcześnie obywatelstwo jest rozumiane jako „więź łącząca jednostkę z państwem, która wyraża się w jej przynależności do tego państwa i możliwości udziału w prawach oraz obowiązkach wynikających z przyjętego w nim porządku prawnego”. Obywatelstwo w XXI wiecznej Europie zyskało nową, ponadpaństwową jakość. Mieszkańcy kontynentu są w większości obywatelami nie tylko danego kraju, ale także Unii Europejskiej. Takie obywatelstwo daje gwarantuje m.in. Prawo do swobodnego przemieszczania się na terytorium UE oraz ochronę dyplomatyczną i konsularną w krajach trzecich. Dziękuję za uwagę! bibliografia www.wikipedia.pl www.historia.org.pl www.wiking.edu.pl www.ninateka.pl Poznać przeszłość. Rządzący i rządzeni - Podręcznik do historii i społeczeństwa dla szkół ponadgimnazjalnych (Nowa Era)