Kozacy zaporoscy i przyczyny powstania Chmielnickiego

Kozacy zaporoscy zamieszkiwali tereny zwane Ukrainą w południowo-wschodniej części Rzeczypospolitej. Obszary te, określane jako Dzikie Pola lub Zaporoże, były początkowo prawie bezludne. Z czasem zaczęli się tam osiedlać chłopi, których irytowały zachowania szlachty. Mieszkańców tych terenów nazywano Kozakami, a ich wspólnotę Kozaczyzną.

Ze względu na ciągłe zagrożenie najazdami Tatarów krymskich, utworzono oddziały Kozaków rejestrowych, które były zwolnione z pańszczyzny i otrzymywały żołd. Kozacy mieli charakterystyczny wygląd i uzbrojenie. Ich podstawową bronią były dwie strzelby, a podczas bezpośrednich starć używali szabli. Symbolem władzy była buława - krótka laska z ozdobną gałką. Charakterystyczna była też fryzura zwana oseledcem - długi kosmyk włosów na ogolonej głowie.

Vocabulary: Oseledec - charakterystyczna fryzura Kozaków, składająca się z długiego kosmyka włosów na ogolonej głowie.

W XVII wieku Sejm zmniejszył liczbę Kozaków rejestrowych. Magnateria zaczęła zmuszać Kozaków do płacenia podatków i pańszczyzny oraz do przejścia na grekokatolicyzm. Te działania stały się głównymi przyczynami powstania Chmielnickiego.

Highlight: Główne przyczyny powstania Chmielnickiego to ograniczenie liczby Kozaków rejestrowych, narzucanie podatków i pańszczyzny oraz próby zmuszenia do zmiany wyznania.

Przebieg powstania Chmielnickiego i jego skutki

Powstanie Chmielnickiego wybuchło w 1648 roku pod wodzą Bohdana Chmielnickiego. Tatarzy dołączyli do Kozaków, wzmacniając ich siły. Dzięki sukcesom nad Żółtymi Wodami oraz pod Korsuniem, chłopi z Ukrainy poparli powstanie. Jednak wojska Chmielnickiego zostały zatrzymane po przegranej w Zbarażu. Polacy przekupili Tatarów, pozbawiając Kozaków sojusznika.

W 1649 roku zawarto ugodę zborowską, której postanowienia obejmowały:

1. Nadanie Chmielnickiemu tytułu hetmana i władzy w trzech województwach.
2. Zwiększenie liczby Kozaków rejestrowych.

Jednak nikt nie był zadowolony z tej ugody. Tatarzy ponownie przyłączyli się do Polski. W 1651 roku doszło do bitwy pod Beresteczkiem, którą wygrali Polacy. W 1654 roku Chmielnicki zawarł ugodę perejasławską, na mocy której Ukraina przyłączyła się do Rosji. W konsekwencji wojska rosyjskie najechały Polskę, zajmując Litwę i niszcząc Białoruś.

Vocabulary: Ugoda perejasławska - porozumienie zawarte w 1654 roku między Bohdanem Chmielnickim a carem rosyjskim, na mocy którego Ukraina przyłączyła się do Rosji.

Skutki powstania Chmielnickiego były dalekosiężne. Rozejm w Andruszowie w 1667 roku podzielił Ukrainę między Rzeczpospolitą a Rosję, z Kijowem przypadającym Rosji. Kozacy zostali pozbawieni przywilejów, a ludność ukraińska była jeszcze bardziej wykorzystywana. Te wydarzenia znacząco wpłynęły na dalsze losy regionu i relacje między Polską, Rosją a Ukrainą.

Highlight: Skutki powstania Chmielnickiego dla Polski obejmowały utratę części ziem na rzecz Rosji oraz osłabienie pozycji Rzeczypospolitej w regionie.