Rewolucja lutowa w Rosji

Rosja podczas I wojny światowej znalazła się w ogromnym kryzysie. Setki tysięcy żołnierzy zginęło na froncie, a kraj stracił najbardziej rozwinięte gospodarczo tereny. Sytuacja w kraju była dramatyczna - przemysł i rolnictwo działały coraz gorzej, a ludność głodowała.

Decydującym momentem była demonstracja kobiet w Piotrogrodzie (Petersburgu) 8 marca 1917 roku. Kobiety protestowały, nie mogąc zdobyć chleba dla swoich rodzin. Kiedy dołączyli do nich robotnicy, władze próbowały tłumić protest siłą, ale żołnierze odmówili strzelania do tłumu i przyłączyli się do protestujących.

Car Mikołaj II, przebywający wówczas na froncie, został zmuszony do abdykacji. Władzę w kraju 15 marca 1917 roku przejął Rząd Tymczasowy. Tak zakończyła się pierwsza z rosyjskich rewolucji, zwana lutową (nazwa pochodzi od lutego według rosyjskiego kalendarza juliańskiego).

Ciekawostka: Na decyzje cara przed rewolucją miał wpływ tajemniczy mnich Grigorij Rasputin, doradca carowej, którego działania budziły powszechny sprzeciw w społeczeństwie.

Okres dwuwładzy

Po rewolucji lutowej w Rosji powstała nietypowa sytuacja - pojawiły się dwa ośrodki władzy. Z jednej strony działał Rząd Tymczasowy kierowany przez Aleksandra Kiereńskiego, który oficjalnie podejmował najważniejsze decyzje. Z drugiej strony funkcjonował Tymczasowy Komitet Wykonawczy, reprezentujący Radę Delegatów Robotniczych i Żołnierskich.

Rewolucja lutowa umożliwiła legalną działalność partii socjalistycznych, które zaczęły odgrywać kluczową rolę. Najważniejsze ugrupowania to:

• Bolszewicy - najbardziej radykalni socjaliści pod przywództwem Włodzimierza Lenina
• Mienszewicy - umiarkowani socjaldemokraci
• Eserowcy - Partia Socjalistów-Rewolucjonistów

Rząd Tymczasowy wprowadził pewne reformy: zniósł przywileje stanowe, zagwarantował wolności obywatelskie i ogłosił autonomię dla narodów Rosji. Nie rozwiązał jednak dwóch kluczowych problemów - nie wycofał kraju z wojny i nie rozwiązał kwestii chłopskiej. Tę sytuację wykorzystali bolszewicy.

Ważne! W kwietniu 1917 roku Lenin ogłosił "Tezy kwietniowe" - program bolszewików zapowiadający wycofanie Rosji z wojny, przekazanie chłopom ziemi oraz obalenie Rządu Tymczasowego.

Rewolucja październikowa

Rewolucja październikowa była w rzeczywistości zamachem stanu przeprowadzonym przez bolszewików. Rozpoczęła się w nocy z 6 na 7 listopada 1917 roku (według kalendarza juliańskiego była to noc z 24 na 25 października, stąd nazwa). Sygnałem do rozpoczęcia ataku był wystrzał z okrętu Aurora.

Bolszewicy szybko zdobyli najważniejsze punkty w Petersburgu, w tym Pałac Zimowy, gdzie aresztowali ministrów Rządu Tymczasowego. Po przejęciu władzy utworzyli Radę Komisarzy Ludowych z Leninem na czele i wydali dwa ważne dokumenty:

• Dekret o pokoju - zapowiadający wycofanie Rosji z wojny
• Dekret o ziemi - obiecujący przekazanie ziemi chłopom

Choć bolszewicy przegrali przeprowadzone w całej Rosji wybory do Zgromadzenia Konstytucyjnego, Lenin przy pomocy wojska rozpędził to zgromadzenie już po pierwszym posiedzeniu w styczniu 1918 roku. W lipcu 1918 roku ogłoszono nową konstytucję, tworząc Rosyjską Federacyjną Socjalistyczną Republikę Sowiecką.

Zapamiętaj! Rewolucja październikowa nie była spontanicznym zrywem społecznym jak rewolucja lutowa, ale dobrze przygotowaną akcją zbrojną bolszewików.

Wojna domowa w Rosji

Po rewolucji październikowej w Rosji wybuchła wojna domowa (1919-1922). Przeciwko bolszewikom walczyli:

• żołnierze wierni carowi, w tym Biała Gwardia
• zwolennicy Rządu Tymczasowego
• przedstawiciele odsuniętych od władzy partii
• anarchiści i chłopi
• państwa ententy (zachodnie mocarstwa)

Bolszewicy utworzyli własne wojsko - Armię Czerwoną pod dowództwem Lwa Trockiego. Mimo trudności i początkowych porażek, ostatecznie to właśnie Armia Czerwona zwyciężyła w wojnie domowej.

W grudniu 1922 roku, po zakończeniu wojny domowej, ogłoszono powstanie nowego państwa - Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS). Było to bezpośrednim skutkiem rewolucji październikowej i zwycięstwa bolszewików.

Ciekawostka: Bolszewicy nazywali wszystkich swoich przeciwników "kontrrewolucjonistami", bez względu na to, jakie poglądy faktycznie reprezentowali.

Rosja po rewolucji

Nowa bolszewicka władza bardzo szybko pokazała swoje prawdziwe oblicze. Zamiast obiecywanych swobód, władza sowiecka (radziecka):

• zniosła większość swobód obywatelskich
• zlikwidowała wszystkie partie polityczne poza własną
• pozbawiła robotników prawa do strajku

Bolszewicy stworzyli Czekę - specjalny organ do walki z wrogami nowego ustroju. Na jej czele stanął polski komunista Feliks Dzierżyński. Funkcjonariusze Czeki stosowali terror i bezwzględnie tłumili wszelki opór przeciwko władzy sowieckiej.

Bolszewicy planowali rozprzestrzenić rewolucję na inne kraje Europy. Te plany zatrzymali Polacy, pokonując Armię Czerwoną w bitwie pod Warszawą w sierpniu 1920 roku. To zwycięstwo uchroniło Europę Zachodnią przed rewolucją bolszewicką.

Warto zapamiętać! Czeka była pierwszym z serii sowieckich organów bezpieczeństwa, które później przekształciły się w NKWD i KGB. Organizacje te były odpowiedzialne za represje i terror w ZSRS przez cały okres jego istnienia.

Najważniejsze daty rewolucji rosyjskich

Rewolucje rosyjskie to seria przełomowych wydarzeń, które zmieniły losy nie tylko Rosji, ale i całego świata. Najważniejsze momenty tego procesu to:

• Marzec 1917 - wybuch rewolucji lutowej, pierwszy spontaniczny zryw społeczny
• 15 marca 1917 - obalenie caratu przez Rząd Tymczasowy, koniec wielowiekowych rządów dynastii Romanowów
• Listopad 1917 - wybuch rewolucji październikowej i powstanie Rady Komisarzy Ludowych, początki władzy bolszewików
• 1919-1922 - wojna domowa w Rosji między Armią Czerwoną a przeciwnikami bolszewików
• Grudzień 1922 - oficjalne powstanie ZSRS, nowego państwa stworzonego przez bolszewików

Te wydarzenia całkowicie zmieniły Rosję i wpłynęły na historię XX wieku. Ideologia komunistyczna stworzona przez bolszewików rozprzestrzeniła się na wiele krajów i doprowadziła do podziału świata na dwa przeciwstawne bloki polityczne.

Na sprawdzian! Pamiętaj o różnicy między rewolucją lutową (spontaniczny zryw społeczny) a październikową (zaplanowany zamach stanu bolszewików). To kluczowa różnica, którą warto podkreślić w odpowiedziach na lekcji!