Rokosz Zebrzydowskiego i dalsze konflikty
Rokosz Zebrzydowskiego, który miał miejsce w latach 1606-1607, był jednym z najpoważniejszych kryzysów wewnętrznych podczas panowania Zygmunta III Wazy. Główne przyczyny tego buntu szlacheckiego to:
- Dążenia króla do wzmocnienia władzy monarszej
- Niezadowolenie z prohabsburskiej polityki władcy
- Polityka nietolerancji wobec wyznań reformacyjnych
Definition: Rokosz - legalny bunt szlachty przeciwko władzy królewskiej w obronie swoich praw i przywilejów.
Przebieg rokoszu rozpoczął się od zwołania przez króla sejmu w 1606 roku, na którym chciał wprowadzić reformy wzmacniające władzę monarszą. Szlachta małopolska, z Mikołajem Zebrzydowskim na czele, sprzeciwiła się tym propozycjom. Rokosz Zebrzydowskiego zakończył się porażką buntowników w bitwie pod Guzowem w 1607 roku.
Highlight: Skutkiem rokoszu było zaniechanie reform przez króla, ogłoszenie amnestii i przebaczenie rokoszanom.
Kolejnym poważnym wyzwaniem dla Rzeczypospolitej była wojna w Inflantach i Prusach. W 1617 roku Gustaw II Adolf wznowił działania wojenne, atakując Inflanty. Mimo początkowych sukcesów, zdecydował się na rozejm. Konflikt został wznowiony w 1621 roku, kiedy Szwedzi chcieli wykorzystać zaangażowanie Polski w wojnę z Turcją.
Quote: "Szlachta nie chce jednak przepuścić nowych podatków na wojnę i w 1622 zawiera się nowy rozejm."
Wojna została ponownie wznowiona przez Szwecję w 1625 roku. Gustaw II Adolf zajął niemal całe Inflanty i przeniósł działania wojenne do Prus Królewskich, gdzie Szwedzi przejęli kontrolę nad handlem wiślanym. Mimo to nie udało im się zdobyć Gdańska.
Ostatecznie, po klęsce Szwedów pod Trzcianą w 1629 roku, doszło do rozejmu w Starym Targu (Altmarku) 26 września 1629 roku. Warunki rozejmu obejmowały:
- Szwedzi zatrzymali Inflanty na północ od Dźwiny
- Szwedzi uzyskali kontrolę nad portami Prus Królewskich i Książęcych, z wyjątkiem Gdańska, Pucka i Królewca
- Szwedzi otrzymali prawo do pobierania 3,5% cła od towarów wysyłanych z Gdańska
Vocabulary: Prusy Królewskie - część dawnych ziem państwa krzyżackiego, która po wojnie trzynastoletniej (1454-1466) została włączona do Królestwa Polskiego.
Te wydarzenia pokazują, jak skomplikowana i pełna wyzwań była sytuacja Rzeczypospolitej pod rządami Zygmunta III Wazy. Król musiał zmagać się zarówno z wewnętrznymi buntami, jak i zewnętrznymi zagrożeniami, co wpłynęło na osłabienie pozycji Polski na arenie międzynarodowej.
