Społeczeństwo średniowiecznej Europy Cały Dział (GWO, kl 5, dział V)

Alternatywny zapis:

królewska, w większości krajów skończyło się rozdrobnienie feudalne. Na rycerskim zamku Rycerze - główna siła średniowiecznej armii. Nie miała z nimi szans lekkozbrojna jazda ani chłopska piechota. Ciało rycerza chroniły: zbroja, hełm i tarcza. Broń używana przez rycerzy to: kopia, miecz, topór lub młot bojowy i sztylet. Rycerze ćwiczyli się w walce i brali udział w turniejach rycerskich. turniej rycerski - zawody połączone z ćwiczeniami wojskowymi. Zwycięzca mógł zabrać zbroję pokonanego (była ona warta fortunę). puklerz - niewielka okrągła tarcza Kościół łagodził agresywne obyczaje rycerstwa. Wprowadził: - rozejm boży (zakaz prowadzenia walk w określonych okresach), - ideał rycerza bez skazy – dobrego chrześcijanina, wiernego swemu władcy, uprzejmego wobec dam i mężnie broniącego słabszych. Rycerskość zaczęła oznaczać – odwagę, szlachetność i grzeczność wobec kobiet. Rycerze mieszkali zamkach, wieżach obronnych lub drewnianych dworach. Zamki zapewniały bezpieczeństwo ich mieszkańcom i krajowi. W czasie najazdu okoliczna ludność chroniła się w zamkowych murach. W czasach pokoju na zamku odbywały się sądy, a jego załoga strzegła bezpieczeństwa podróżnych. Tylko syn rycerza mógł zostać rycerzem. Paź (7-14 lat) - mieszkał na zamku innego rycerza, - służył mu przy posiłkach, - poznawał dworskie obyczaje, uczył się konnej jazdy, walki kopią i mieczem, - poznawał zasady turnieju rycerskiego. Giermek (14-21 lat) – pomocnik rycerza: - - miał prawo nosić broń, - zajmował się bronią, zbroją i koniem rycerza, - ubierał rycerza do walki, - towarzyszył rycerzowi podczas bitwy i turnieju. Jeśli giermek ukończył 21 lat i wykazał się w bitwie lub turnieju, mógł zostać rycerzem. Ceremonia pasowania na rycerza: - całonocna modlitwa, - kąpiel na znak oczyszczenia z grzechów, - przysięga przestrzegania reguł stanu rycerskiego, - klęczącego giermka król uderzał lekko mieczem w oba ramiona i ogłaszał rycerzem, - nałożenie rycerzowi pasa (stąd pasowanie), wręczenie miecza, zbroi i ostróg, - uczta z muzyką i tańcami. ostrogi - nakładki na buty z metalowym kolcem albo kółkiem do popędzania konia. O losie córki rycerza decydował ojciec. Zostawała zakonnicą albo żoną rycerza. Córki rycerzy uczyły się: - prowadzenia domu, tkania i haftowania, - pobożności i dobrych manier, - śpiewu, tańca, gry na instrumentach, - roli wzorowej żony i matki. Czasem mogły zdobywać wiedzę przebywając w klasztorze. Średniowieczni mieszczanie i chłopi Największe miasta w Polce (koniec XV w.): - Gdańsk, - Kraków, - Toruń i Elbląg. Mieszczanie (mieszkańcy miast) zajmowali się: - rzemiosłem, - handlem, - usługami. W przeciwieństwie do wsi, miasta uzyskiwały od władców prawa (prawa miejskie), dzięki którym mogły np.: - wybierać własne władze, - organizować targi, - budować mury obronne. Miejskie budowle: - mury z bramami (zamykanymi na noc lub w niebezpieczeństwie), - baszty - wieże obronne, - barbakan - okrągła budowla obronna wznoszona przed murami miasta lub zamku, - ratusz - duży, ozdobny budynek, w którym urzędowały władze miasta. Rynek - główny plac miejski, na którym odbywały się uroczystości, turnieje rycerskie i egzekucje przestępców. Główne miejsce handlu. Tylko ratusz i domy najbogatszych mieszczan były murowane (z cegły lub kamienia). Biedniejsi mieszkali w drewnianych domach. Drewno było tańsze, ale łatwopalne. Ognia używano wówczas do: - ogrzewania, - oświetlania, - gotowania. Domy w mieście stały jeden przy drugim. Łatwo mogło spłonąć całe miasto. Mieszczanie dzielili się na trzy grupy: - patrycjat - niewielka grupa najbogatszych kupców i rzemieślników, - pospólstwo – ubożsi kupcy i rzemieślnicy (najliczniejsza grupa), - plebs - najbiedniejsi mieszkańcy miasta. Miasta miały samorząd - rządzili nimi ich mieszkańcy. Przedstawiciele patrycjatu zasiadali w radzie miejskiej, która zajmowała się najważniejszymi sprawami miasta (ceny towarów, wysokość podatków i ich przeznaczenie). Rada miejska sama dobierała sobie nowych członków (nie było wyborów). Podejmowała decyzje korzystne dla swojej grupy. Czeladnik - pomocnik rzemieślnika wywodzący się z plebsu Majstersztyk – dzieło czeladnika, który chciał wyzwolić się na mistrza. Jeśli zaakceptowała je komisja rzemieślników, czeladnik zostawał mistrzem, mógł otworzyć własny warsztat i zostać przyjęty do cechu. Cech - organizacja skupiająca rzemieślników tego samego zawodu. Decydowała np. o cenie, jakości i ilości produktów, godzinach pracy. Partacz - rzemieślnik nienależący do cechu, nie mógł mieć warsztatu w mieście. Chłopi (mieszkańcy wsi) zajmowali się rolnictwem. Byli najliczniejszym stan. Wytwarzali żywność mało efektywnymi metodami. Mieszkali w drewnianych chatach. Był tam piec, jedna izba mieszkalna oraz komora na zapasy. Uprawiana przez chłopów ziemia należała do pana. Ziemia była przez chłopów dzierżawiona – użytkowana w zamian za opłaty lub świadczenia. Za użytkowanie ziemi pan pobierał od chłopów czynsz w pieniądzu lub w naturze (jaja, zboże, cielak). Zamiast czynszu pan mógł nakazać chłopom darmową pracę w jego gospodarstwie. Odrabianie pańszczyzny oznaczało pracę na „pańskiej” ziemi. Dziesięcina - płacony przez chłopów podatek dla parafii, jedna dziesiąta plonów oddawana proboszczowi. Sołtys - osoba rządząca wsią w imieniu pana, dość bogaty chłop. Duchowieństwo i kultura średniowiecza Średniowieczny uniwersalizm - wspólna kultura, dążenie do stworzenia jednego społeczeństwa chrześcijańskiej Europy. Podział na narody miał (według kościoła) mniejsze znaczenie. Ta sama wiara, święta, architektura, edukacja i język – łacina (była wtedy międzynarodowym językiem ludzi wykształconych). - Duchowieństwo - księża, zakonnicy, zakonnice - było uważane za najdoskonalszy stan, bo poświęcony Bogu. Benedyktyni - zakon założony w VI w. przez św. Benedykta (klasztor na Monte Cassino). reguła zakonna - zbiór przepisów i zaleceń, jak powinien żyć zakonnik Zgodnie z regułą św. Benedykta zakonnicy mieli: - poświęcić się Bogu, - nie zakładać rodziny, - mieszkać w klasztorze, - wspólnie się modlić i pracować, - zachować ubóstwo. Benedyktyni zakładali szpitale, pomagali chorym, głodnym i podróżnym, prowadzili szkoły, przepisywali księgi, pracowali fizycznie w klasztornych gospodarstwach. Chłopi uczyli się od zakonników efektywniejszych metod uprawy ziemi. benedyktyńska praca – praca wymagająca cierpliwości. Zwrot pochodzi od czasochłonnego przepisywania ksiąg w klasztorach. Zakonnicy umartwiali się (wstawali bardzo wcześnie, pościli) by zasłużyć na zbawienie i bardziej myśleć o innych niż o sobie. Franciszkanie - zakon założony w początkach XIII w. przez św. Franciszka z Asyżu. Zakon żebraczy - utrzymujący się z darów od ludzi (nie z własnych gospodarstw). Św. Franciszek miał wpływ na tych, którzy słuchali jego kazań, bo żył tak, jak mówił. Wybrał ubóstwo, mówił o miłości Boga do ludzi, zachwycał się pięknem świata. Architektura średniowiecza Styl romański - grube mury, małe okna, kościoły w kształcie brył geometrycznych. Styl gotycki - ostrołuki (dzięki nim ciężar sklepienia spoczywał i na murach, i na przyporach), wielkie okna. W tym stylu wznoszono katedry, ratusze i inne budowle. Pierwsze uniwersytety Przez kilkaset lat szkoły istniały tylko przy kościołach i klasztorach. Uczyli się tam przyszli duchowni. Pierwszy uniwersytet w Europie powstał pod koniec XI w. we włoskim mieście Bolonia. Później powstały Sorbona w Paryżu (XII w.) i Oksford (XII w.). Na uniwersytetach uczono: teologii, prawa, medycyny i filozofii. Wykłady odbywały się po łacinie. Kobietom nie wolno było studiować (miały rodzić dzieci i zajmować się domem). Najlepiej wykształconymi kobietami były te, które uczyły się w żeńskich klasztorach. Uczono tam czytania i pisania po łacinie oraz śpiewania psalmów. Notatka została stworzona na podstawie podręcznika „Historia 5", Wydawnictwa GWO, 2018. MZ Learning