Królestwo Polskie pod władzą Rosji

Królestwo Polskie, choć formalnie posiadało odrębne władze, w rzeczywistości było ściśle uzależnione od Rosji. Mimo liberalnej konstytucji, władze rosyjskie często ją łamały, ograniczając prawa i wolności obywateli.

Definition: Dokument liberalny - konstytucja Królestwa Polskiego, która teoretycznie gwarantowała szeroki zakres praw i wolności obywatelskich.

Gospodarka Królestwa Polskiego korzystała z braku barier celnych z Rosją, co sprzyjało rozwojowi handlu i przemysłu. Mieszkańcy cieszyli się pewnym stopniem autonomii, w tym prawem do używania języka polskiego w życiu publicznym.

Example: W kontaktach z Rosją używano języka francuskiego jako języka dyplomacji.

Obywatele teoretycznie mieli zagwarantowane wolności słowa, wyznania i stowarzyszeń, jednak w praktyce władze rosyjskie często je ograniczały. System wiedeński na ziemiach polskich w przypadku Królestwa Polskiego charakteryzował się więc dużą rozbieżnością między teorią a praktyką.

Wielkie Księstwo Poznańskie pod panowaniem pruskim

Wielkie Księstwo Poznańskie, będące częścią zaboru pruskiego, otrzymało pewien stopień autonomii na mocy patentu okupacyjnego wydanego przez króla Prus Wilhelma III. W skład zaboru pruskiego wchodziły również Prusy Zachodnie i Warmia.

Vocabulary: Patent okupacyjny - dokument wydany przez władze pruskie, określający prawa i obowiązki mieszkańców Wielkiego Księstwa Poznańskiego.

Księstwo posiadało sejm krajowy, który mógł przekazywać prośby do Berlina. W urzędach używano zarówno języka polskiego, jak i niemieckiego. Urząd Namiestnika, sprawowany przez księcia Radziwiłła, miał jednak ograniczone uprawnienia, a rzeczywistą władzę sprawował niemiecki nadprezes.

Highlight: Gospodarka Wielkiego Księstwa Poznańskiego opierała się głównie na rolnictwie.

Po powstaniu listopadowym, mimo że główne walki toczyły się w Królestwie Polskim, mieszkańcy Księstwa również zostali objęci represjami za udział w zrywie niepodległościowym. Podział ziem polskich po kongresie wiedeńskim w przypadku zaboru pruskiego oznaczał więc pewną autonomię, ale z wyraźnymi ograniczeniami i pod ścisłą kontrolą władz pruskich.

Wolne Miasto Kraków - enklawa polskości

Wolne Miasto Kraków, utworzone na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego, było jedynym formalnie niezależnym terytorium polskim. Stanowiło republikę o ograniczonej suwerenności, nie posiadając prawa do prowadzenia własnej polityki zagranicznej.

Definition: Republika o ograniczonej suwerenności - państwo formalnie niezależne, ale pozbawione pełni praw w zakresie polityki międzynarodowej.

Struktura władz Wolnego Miasta Krakowa obejmowała:

• Senat jako władzę wykonawczą
• 40 reprezentantów sprawujących władzę ustawodawczą

Język polski był oficjalnym językiem urzędowym, co sprzyjało rozwojowi polskiej kultury i nauki. Kraków stał się ważnym ośrodkiem edukacyjnym i kulturalnym dla Polaków ze wszystkich zaborów.

Highlight: Dzięki licznym swobodom obywatelskim, Kraków stał się centrum polskiej kultury, nauki i szkolnictwa w pierwszej połowie XIX wieku.

Gospodarka Wolnego Miasta Krakowa rozwijała się pomyślnie, korzystając z braku ceł na towary transportowane Wisłą. Znaczenie kongresu wiedeńskiego dla Krakowa polegało na stworzeniu enklawy względnej wolności i rozwoju polskości w okresie zaborów.

Galicja pod panowaniem austriackim

Galicja, znajdująca się pod absolutną władzą monarchii Habsburgów, była zarządzana przez gubernatora z siedzibą we Lwowie. W przeciwieństwie do innych zaborów, w Galicji językiem urzędowym był niemiecki, co utrudniało Polakom dostęp do administracji i edukacji.

Vocabulary: Gubernator - najwyższy urzędnik administracji państwowej w Galicji, mianowany przez cesarza Austrii.

Galicja po kongresie wiedeńskim znalazła się w najtrudniejszej sytuacji gospodarczej spośród wszystkich ziem polskich. Władze austriackie celowo nie inwestowały w rozwój tego regionu, co skutkowało brakiem uprzemysłowienia i dominacją zacofanego rolnictwa.

Example: Gospodarka karłowata - termin opisujący sytuację, w której produkcja rolna ledwo wystarcza na potrzeby własne mieszkańców, bez możliwości rozwoju i eksportu.

Polacy w Galicji byli obciążeni wysokimi podatkami i obowiązkiem służby wojskowej w armii austriackiej. Jednocześnie władze nie podejmowały żadnych działań mających na celu rozwój gospodarczy regionu.

Highlight: Austria traktowała Galicję jako teren peryferyjny, nie inwestując w jego rozwój i czerpiąc jedynie korzyści w postaci podatków i rekrutów.

Ład wiedeński na ziemiach polskich w przypadku Galicji oznaczał stagnację gospodarczą i kulturową, z niewielkimi możliwościami rozwoju dla ludności polskiej. Jedyną "szansą" dla mieszkańców były wyjazdy do pracy poza granice zaboru austriackiego.

Nowy podział ziem polskich po Kongresie Wiedeńskim

Kongres wiedeński w 1815 roku doprowadził do istotnych zmian w podziale ziem polskich. Największa część $82$ przypadła Rosji jako Królestwo Polskie, połączone unią personalną z Imperium Rosyjskim. Austria otrzymała Galicję $11$, a Prusy - Królestwo Pruskie i Wolne Księstwo Poznańskie $7$. Dodatkowo utworzono Rzeczpospolitą Krakowską jako wolne miasto.

Highlight: Królestwo Polskie, choć posiadało własną konstytucję, rząd i wojsko, nie było w pełni suwerenne i podlegało władzy cara Rosji.

Vocabulary: Unia personalna - związek dwóch lub więcej państw posiadających wspólnego monarchę.

Skutki kongresu wiedeńskiego były dalekosiężne dla Polaków, wpływając na ich sytuację polityczną, gospodarczą i kulturową w XIX wieku. Ład wiedeński na ziemiach polskich charakteryzował się zróżnicowanym stopniem autonomii w poszczególnych zaborach.