Powstanie Chmielnickiego i jego konsekwencje

Powstanie Chmielnickiego, które wybuchło w 1648 roku, było jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Rzeczypospolitej XVII wieku. Bohdan Chmielnicki, przywódca powstania, stanął na czele kozaków, którzy buntowali się przeciwko polityce polskiej szlachty.

Definition: Kozacy rejestrowi - elitarne oddziały kozackie na służbie Rzeczypospolitej.

Przebieg powstania Chmielnickiego obejmował szereg bitew, z których najważniejsze to starcia pod Korsuniem i Żółtymi Wodami, zakończone zwycięstwem wojsk kozackich.

Highlight: Ugoda perejasławska z 1654 roku, zawarta między Bohdanem Chmielnickim a Rosją, zapoczątkowała wojnę Rosji z Polską.

Skutki powstania Chmielnickiego były dalekosiężne. Wojna z Rosją, która była jego konsekwencją, zakończyła się rozejmem w Andruszowie w 1667 roku. Na jego mocy ziemie Ukrainy zostały podzielone między Polskę a Rosję, co znacząco zmieniło układ sił w regionie.

Barok i sarmatyzm w kulturze XVII-wiecznej Rzeczypospolitej

Mimo licznych konfliktów i kryzysów, XVII wiek był również okresem rozwoju kultury barokowej w Rzeczypospolitej. Sarmatyzm, jako specyficzna ideologia szlachecka, miał znaczący wpływ na sztukę, literaturę i obyczajowość tego okresu.

Definition: Sarmatyzm - ideologia i styl życia polskiej szlachty w XVI-XVIII wieku, oparta na przekonaniu o szczególnym pochodzeniu i wyjątkowości narodu szlacheckiego.

Barok w Polsce charakteryzował się:

• Bogatą ornamentyką w architekturze i sztuce
• Rozwojem literatury religijnej i świeckiej
• Popularnością portretów trumiennych i sarmackich

Kultura sarmacka, mimo swoich wad, przyczyniła się do ukształtowania unikalnej tożsamości polskiej szlachty i wywarła trwały wpływ na polską kulturę.

Wojny z Rosją w XVII wieku

Przebieg wojny z Rosją w 17 wieku rozpoczął się za panowania Stefana Batorego, który w 1576 roku został królem Polski. Batory utworzył piechotę wybraniecką, rekrutowaną spośród chłopów z dóbr królewskich. Polacy i Litwini odnieśli znaczące sukcesy, zajmując twierdze Połock i Wielkie Łuki oraz oblegając Psków.

Highlight: Rozejm w Jamie Zapolskim w 1582 roku przyniósł Rzeczypospolitej odzyskanie Inflant.

Kolejny etap konfliktu nastąpił za panowania Zygmunta III Wazy, który objął tron w 1587 roku. W tym okresie doszło do tzw. dymitriad - zbrojnych wypraw Dymitra Samozwańca na Moskwę, wspieranych przez część polskiej szlachty.

Vocabulary: Dymitriady - zbrojne wyprawy na Moskwę organizowane przez osoby podające się za potomków Iwana Groźnego.

Skutki wojny z Rosją w 17 wieku były znaczące. Pokój w Polanowie z 1634 roku pozwolił Rzeczypospolitej utrzymać ziemię smoleńską, czernihowską i siewierską. Jednak konflikt ten był jednym z czynników osłabiających państwo polsko-litewskie w dłuższej perspektywie.