Powstanie węgierskie w 1956 roku

Powstanie węgierskie w 1956 roku trwało od 23 października do 10 listopada. Jego przyczyną było domaganie się demokratyzacji na Węgrzech pod wpływem przemian w ZSRR i innych państwach bloku wschodniego.

Początek powstania miał miejsce 23 października 1956 roku, gdy zorganizowano manifestację pod pomnikiem Józefa Bema w Budapeszcie, popierającą przemiany demokratyczne w Polsce. Podczas manifestacji doszło do pierwszych starć z policją polityczną i wspierającymi ją wojskami sowieckimi, co doprowadziło do wyparcia Sowietów z miasta.

Po wyparciu jednostek sowieckich z Budapesztu, na czele węgierskiego rządu stanął Imre Nagy, działacz komunistyczny, ale również zwolennik przemian. Podczas swoich rządów Nagy rozpoczął wprowadzanie demokratycznych reform, ograniczył represje polityczne, stworzył nowy koalicyjny rząd, ogłosił decyzję o demokratyzacji kraju oraz wystąpieniu Węgier z Układu Warszawskiego.

Cytat: Imre Nagy powiedział: "Węgry muszą być krajem neutralnym, wolnym od obcych wpływów."

4 listopada 1956 roku nastąpiła interwencja wojsk sowieckich na Węgrzech, która mimo oporu mieszkańców zakończyła się zdobyciem Budapesztu i przejęciem kontroli nad krajem przez komunistów. W walkach zginęło około 2 tysiące Węgrów, a około 200 tysięcy uciekło z kraju. Imre Nagy początkowo schronił się w ambasadzie Jugosławii, ale został stamtąd podstępnie wywabiany, a następnie powieszony.

Highlight: Powstanie węgierskie w 1956 roku było jednym z najważniejszych wystąpień antykomunistycznych w bloku wschodnim, brutalnie stłumionym przez wojska sowieckie.

Kraje demokracji ludowej

Kraje demokracji ludowej to określenie państw podporządkowanych Sowietom, które znajdowały się w ich strefie wpływów, takich jak Polska, Czechosłowacja, Węgry, Rumunia, Bułgaria i NRD. Charakteryzowały się one wprowadzeniem rządów na wzór ZSRR, skupieniem władzy w rękach komunistów oraz konstytucjami wzorowanymi na sowieckiej.

Model gospodarczy tych krajów opierał się na centralnym planowaniu, nacjonalizacji przemysłu i handlu oraz kolektywizacji rolnictwa. Prowadzono politykę ateizacji społeczeństwa i rozprawiano się z rzeczywistymi lub potencjalnymi przeciwnikami komunizmu. Kraje te były izolowane od państw Europy Zachodniej.

W 1949 roku ZSRR powołało Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), która oficjalnie miała wspierać rozwój gospodarek narodowych krajów demokracji ludowej, lecz w rzeczywistości służyła głównie celom ekonomicznym ZSRR.

Highlight: Kraje demokracji ludowej były ściśle podporządkowane ZSRR, co przejawiało się we wszystkich aspektach życia społecznego, politycznego i gospodarczego.

Układ Warszawski

Układ Warszawski był odpowiednikiem Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) dla bloku wschodniego. Został podpisany w Warszawie 14 maja 1955 roku przez przedstawicieli Albanii, Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Polski, Rumunii, Węgier i ZSRR.

Na mocy Układu Warszawskiego armie poszczególnych państw członkowskich były podporządkowane jego dowództwu na czele z sowieckim marszałkiem. Oficjalnie miał on bronić państw komunistycznych, lecz w rzeczywistości planowano głównie ofensywę przeciwko Zachodowi.

Highlight: Układ Warszawski był militarnym sojuszem państw bloku wschodniego, który miał stanowić przeciwwagę dla NATO, ale w praktyce służył umocnieniu dominacji ZSRR nad krajami Europy Środkowo-Wschodniej.