Obrona polskości i katolicyzmu

W zaborze pruskim obrona katolicyzmu ściśle łączyła się z obroną polskości. Paradoksalnie, polityka Kulturkampfu przyczyniła się do procesu repolonizacji Górnego Śląska. Ludność, zjednoczona wokół swoich księży, nauczycieli i działaczy społecznych w obronie wiary, tradycji i języka, odkrywała swoje polskie korzenie.

Example: Karol Miarka, nauczyciel, odegrał kluczową rolę w rozbudzeniu polskiej świadomości narodowej na Górnym Śląsku.

W zaborze pruskim dużą rolę odegrała praca organiczna. Polacy mogli działać gospodarczo, społecznie i kulturalnie w ramach obowiązującego prawa. Dzięki temu byli zamożniejsi, lepiej wykształceni, zdyscyplinowani i oszczędni niż Polacy z innych zaborów, skutecznie konkurując z Niemcami w swoich profesjach.

Highlight: W Wielkopolsce zakładano towarzystwa rolnicze, które upowszechniały nowoczesne metody gospodarowania, wspierały polskich ziemian i chłopów oraz odwodziły od zamiaru sprzedaży ziemi niemieckim osadnikom.

Działalności tej patronowali księża katoliccy zaangażowani w obronę polskości, co pokazuje, jak silnie religia i tożsamość narodowa były ze sobą powiązane w tym okresie.

Rozwój polskiej przedsiębiorczości i edukacji

W zaborze pruskim działały liczne towarzystwa kulturalno-oświatowe, które odegrały kluczową rolę w kształceniu polskich elit i zachowaniu polskiej kultury. Dzięki nim kształcono polskich nauczycieli, lekarzy, prawników i rzemieślników, zakładano biblioteki oraz organizowano odczyty w Wielkopolsce, na Pomorzu i Śląsku.

Highlight: Najważniejszym z towarzystw kulturalno-oświatowych było Towarzystwo Czytelni Ludowych.

Maksymilian Jackowski, nazywany "królem chłopów", przyczynił się do wielkiego rozwoju kółek rolniczych w Wielkopolsce, co znacząco wpłynęło na modernizację polskiego rolnictwa.

W obliczu dyskryminacji ze strony niemieckich banków, które nie chciały udzielać kredytów Polakom, rozwinęły się tzw. spółki zarobkowe - kasy oszczędnościowo-pożyczkowe. Ich członkowie, płacąc regularne składki, mogli otrzymać kredyty na korzystnych warunkach.

Example: Do upowszechnienia spółek zarobkowych przyczynił się ksiądz Augustyn Szamarzewski, który objął patronat nad Związkiem Spółek Zarobkowych i Gospodarczych. Później kierował nim ksiądz Piotr Wawrzyniak.

Vocabulary: Rugi pruskie - wysiedlanie Polaków i polskich Żydów, którzy wyemigrowali do Wielkopolski (z ziem innych zaborów) i nie uzyskali pruskiego obywatelstwa.

Rugi pruskie były kolejnym elementem polityki germanizacyjnej, mającym na celu zmianę struktury narodowościowej na korzyść Niemców.