Rozwój polskiej przedsiębiorczości i edukacji

W zaborze pruskim działały liczne towarzystwa kulturalno-oświatowe, które odegrały kluczową rolę w kształceniu polskich elit i zachowaniu polskiej kultury. Dzięki nim kształcono polskich nauczycieli, lekarzy, prawników i rzemieślników, zakładano biblioteki oraz organizowano odczyty w Wielkopolsce, na Pomorzu i Śląsku.

Highlight: Najważniejszym z towarzystw kulturalno-oświatowych było Towarzystwo Czytelni Ludowych.

Maksymilian Jackowski, nazywany "królem chłopów", przyczynił się do wielkiego rozwoju kółek rolniczych w Wielkopolsce, co znacząco wpłynęło na modernizację polskiego rolnictwa.

W obliczu dyskryminacji ze strony niemieckich banków, które nie chciały udzielać kredytów Polakom, rozwinęły się tzw. spółki zarobkowe - kasy oszczędnościowo-pożyczkowe. Ich członkowie, płacąc regularne składki, mogli otrzymać kredyty na korzystnych warunkach.

Example: Do upowszechnienia spółek zarobkowych przyczynił się ksiądz Augustyn Szamarzewski, który objął patronat nad Związkiem Spółek Zarobkowych i Gospodarczych. Później kierował nim ksiądz Piotr Wawrzyniak.

Vocabulary: Rugi pruskie - wysiedlanie Polaków i polskich Żydów, którzy wyemigrowali do Wielkopolski (z ziem innych zaborów) i nie uzyskali pruskiego obywatelstwa.

Rugi pruskie były kolejnym elementem polityki germanizacyjnej, mającym na celu zmianę struktury narodowościowej na korzyść Niemców.

Nasilenie polityki antypolskiej i opór społeczeństwa

W ramach zaostrzania polityki germanizacyjnej, władze niemieckie powołały do życia instytucje mające na celu wzmocnienie żywiołu niemieckiego na ziemiach polskich:

Definition: Komisja Kolonizacyjna - instytucja wykupująca ziemię od Polaków i sprzedająca ją niemieckim osadnikom.

Vocabulary: Hakata - stowarzyszenie niemieckich nacjonalistów wspierające antypolskie działania rządu niemieckiego.

Paradoksalnie, te działania przyczyniły się do zmobilizowania ludności polskiej do podejmowania różnorodnych inicjatyw społecznych, takich jak zakładanie banków spółdzielczych, tworzenie spółek rolniczych i unowocześnianie rolnictwa.

Example: Symbolem oporu wobec germanizacji stał się polski chłop - Michał Drzymała, który z braku zgody na budowę domu, zamieszkał w wozie cyrkowym. Po długich procesach musiał opuścić swoją ziemię.

Wprowadzenie nauki religii w języku niemieckim wywołało masowe strajki uczniów i rodziców. Dzieci karano chłostą, a rodziców grzywnami i więzieniem. Pierwsze odmówiły nauki religii po niemiecku dzieci z Wrześni w 1901 roku.

Quote: "W obronie dzieci występowali m.in. Henryk Sienkiewicz i Maria Konopnicka (Rota)."