Upadek powstania i jego konsekwencje

Powstanie styczniowe upadło w 1864 roku, co pociągnęło za sobą szereg działań represyjnych po powstaniu styczniowym. Konsekwencje były dotkliwe dla całego społeczeństwa polskiego.

Definition: Katorga - ciężki rodzaj pracy przymusowej, często w kopalniach, stosowany jako kara dla powstańców.

Vocabulary: Kibitki - wozy konne używane przez Rosjan do przewożenia więźniów na Syberię.

Represje wobec powstańców obejmowały publiczne egzekucje, konfiskaty majątków i wieloletnie kary więzienia. Wielu Polaków zostało zesłanych na Syberię. Królestwo Polskie straciło autonomię i zostało przemianowane na Kraj Przywiślański.

Highlight: Wpływ rusyfikacji na polskie społeczeństwo po 1864 roku był ogromny - zamykano polskie instytucje kulturowe i naukowe, usuwano język polski z większości sfer życia publicznego.

W zaborze pruskim nasiliła się germanizacja i rozpoczął się Kulturkampf. Otto von Bismarck prowadził politykę antypolską, wprowadzając język niemiecki jako urzędowy i zmieniając polskie nazwy geograficzne.

Quote: "Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy" - określenie używane w odniesieniu do oporu Polaków wobec germanizacji w zaborze pruskim.

Kościół katolicki i unicki również doświadczył represji, w tym likwidacji klasztorów i zmian w strukturach kościelnych.

Reakcje Polaków na politykę zaborców

W odpowiedzi na działania represyjne po powstaniu styczniowym i wpływ rusyfikacji na polskie społeczeństwo po 1864 roku, Polacy rozwinęli różne formy oporu i adaptacji.

W zaborze rosyjskim rozwinął się pozytywizm warszawski, kontynuujący ideę pracy organicznej. Powstał również Uniwersytet Latający, będący formą tajnego nauczania.

Example: Strajk we Wrześni w 1901 roku był przykładem oporu przeciwko germanizacji w szkołach.

W zaborze pruskim Polacy przeciwstawiali się antypolskiej polityce władz niemieckich poprzez różne formy protestu. Powstały organizacje takie jak Towarzystwo Czytelni Ludowych, które wspierały polską kulturę i edukację.

Highlight: "Wóz Drzymały" stał się symbolem oporu przeciwko germanizacji - Michał Drzymała zamieszkał w wozie cyrkowym, obchodząc w ten sposób pruskie przepisy zabraniające budowy domów przez Polaków.

W Galicji, dzięki autonomii, rozwinęły się polskie instytucje edukacyjne i kulturalne. Sejm Krajowy i Rada Szkolna Krajowa stały się ważnymi ośrodkami polskości.

Vocabulary: Trójlojalizm - postawa polegająca na lojalności wobec zaborcy przy jednoczesnym zachowaniu polskiej tożsamości narodowej.

Polacy rozwijali również ruch spółdzielczy i organizacje gospodarcze, które wspierały rozwój ekonomiczny społeczeństwa polskiego w trudnych warunkach politycznych.

Zmiany społeczno-gospodarcze na ziemiach polskich

Pomimo działań represyjnych po powstaniu styczniowym, na ziemiach polskich zachodziły istotne zmiany społeczno-gospodarcze, które kształtowały nową strukturę społeczeństwa.

W zaborze rosyjskim nastąpiło uwłaszczenie chłopów, co miało znaczący wpływ na strukturę społeczną wsi. Zabór pruski charakteryzował się najszybszym rozwojem gospodarczym, z Poznaniem jako ważnym centrum przemysłowym.

Example: Zakłady H. Cegielskiego w Poznaniu były przykładem dynamicznego rozwoju przemysłu w zaborze pruskim.

W zaborze austriackim, mimo słabszego rozwoju gospodarczego, rozwinął się ruch spółdzielczy, zainicjowany przez F. Stefczyka.

Highlight: Rozwój kolei żelaznych, szczególnie w zaborze pruskim i na linii warszawsko-wiedeńskiej, przyczynił się do przyspieszenia industrializacji i urbanizacji.

Zmiany społeczne obejmowały przekształcenie dawnej szlachty w ziemiaństwo, rozwój burżuazji i inteligencji. Asymilacja stała się ważnym procesem społecznym, szczególnie w miastach.

Vocabulary: Asymilacja - dostosowanie się do otaczającego środowiska społecznego, często wiążące się z przyjęciem kultury dominującej.

Postęp technologiczny przejawiał się w rozwoju oświetlenia gazowego w miastach, pojawieniu się pierwszych tramwajów i pierwszych lotów samolotem, co miało miejsce w Krakowie i Lwowie.

Rozwój ruchu robotniczego i działalność polityczna

W odpowiedzi na zmiany społeczno-gospodarcze i wpływ rusyfikacji na polskie społeczeństwo po 1864 roku, na ziemiach polskich rozwinął się ruch robotniczy i nowe formy działalności politycznej.

Pierwsze organizacje robotnicze powstały w warunkach konspiracji. Wielki Proletariat, założony przez L. Waryńskiego, był pierwszą polską partią polityczną o charakterze socjalistycznym.

Highlight: Polska Partia Socjalistyczna $PPS$, z J. Piłsudskim jako jednym z liderów, stała się najsilniejszą partią socjalistyczną, łączącą cele społeczne z dążeniem do niepodległości Polski.

Inne ważne partie socjalistyczne to Socjaldemokracja Królestwa Polskiego $SDKP$ z R. Luksemburg na czele, oraz Polska Partia Socjaldemokratyczna Galicji i Śląska $PPSD$ pod przewodnictwem I. Daszyńskiego.

Definition: Ruch socjalistyczny - nurt polityczny i społeczny dążący do poprawy warunków życia klasy robotniczej i transformacji społeczeństwa w kierunku socjalizmu.

Cele ruchu socjalistycznego obejmowały nie tylko poprawę warunków życia robotników, ale także, w przypadku niektórych partii, walkę o niepodległość Polski. Partie różniły się w podejściu do kwestii narodowej i metod działania.

Quote: "Obalenie caratu i współpraca rewolucjonistów" - jedno z haseł radykalnych nurtów ruchu socjalistycznego.

Rozwój ruchu robotniczego i partii politycznych stanowił ważny element kształtowania się nowoczesnego społeczeństwa polskiego pod zaborami, przygotowując grunt pod przyszłe zmiany polityczne i społeczne.

Rozwój ruchu robotniczego

Powstały pierwsze organizacje robotnicze i partie polityczne.

Highlight: Wielki Proletariat pod przewodnictwem Ludwika Waryńskiego był pierwszą partią polityczną.

Example: Polska Partia Socjalistyczna pod przywództwem Józefa Piłsudskiego stała się najsilniejszą organizacją robotniczą.

Sytuacja przed powstaniem styczniowym

Po klęsce powstania listopadowego, sytuacja Polaków pod zaborami uległa znaczącym zmianom. W zaborze pruskim rozwinęła się idea pracy organicznej w zaborze pruskim XIX wieku, która zakładała współpracę całego społeczeństwa dla poprawy sytuacji ekonomicznej narodu.

W zaborze rosyjskim nastąpił okres odwilży posewastopolskiej, co przyniosło pewne złagodzenie represji wobec Polaków. Utworzono Towarzystwo Rolnicze, które stało się nieoficjalnym przedstawicielem Królestwa Polskiego. W zaborze austriackim nastąpiła częściowa polonizacja urzędów, a Lwów i Kraków stały się ważnymi ośrodkami naukowymi.

Highlight: Praca organiczna w zaborze pruskim XIX wieku była kluczową strategią rozwoju społeczno-gospodarczego, zainicjowaną przez bogatych ziemian.

Example: Przykładami działaczy pracy organicznej w zaborze pruskim byli D. Chłapowski, K. Marcinkowski i H. Cegielski.

Bezpośrednie przyczyny powstania styczniowego obejmowały działania organizacji spiskowych, zwłaszcza "czerwonych", którzy mieli radykalny program obejmujący demokratyzację i uwłaszczenie chłopów. "Biali" prezentowali bardziej umiarkowane stanowisko, opowiadając się za stopniowym przygotowaniem do powstania.

Vocabulary: Branka - obowiązkowa rekrutacja do armii rosyjskiej, która stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania.

Powstanie wybuchło 22 stycznia 1863 roku, a jego pierwszym dyktatorem został L. Mierosławski. Walki przybrały charakter wojny partyzanckiej, angażując różne grupy społeczne.