Rozwój gospodarczy ziem polskich
Rozwój gospodarczy ziem polskich przebiegał w różnym tempie w poszczególnych zaborach ze względu na:
- różną politykę państw zaborczych,
- sposoby rozwiązania kwestii chłopskiej,
- stopień zaangażowania lokalnych działaczy.
Zabór rosyjski
Decyzje, które pozytywnie wpłynęły na rozwój gospodarki w Królestwie Polskim to:
- zniesienie granicy celnej z Rosją (1851 r.), co doprowadziło do ożywienia handlu i przemysłu,
- uwłaszczenie chłopów (od 1864 r.), gdzie chłopi otrzymali ziemię na własność, a dawnym właścicielom przyznano odszkodowania. Część chłopów została tanią siłą roboczą w miejskich fabrykach.
Główne gałęzie przemysłu według okręgów to:
- produkcja maszynowa i metalowa w warszawskim,
- ogromne zakłady włókiennicze w łódzkim,
- nowoczesna stalownia, huta i kopalnie węgla kamiennego w częstochowsko-sosnowieckim.
Królestwo Polskie było najlepiej rozwinięte pod względem gospodarczym spośród ziem zaboru rosyjskiego.
Zabór pruski
Władze państwowe sprzyjały unowocześnianiu przemysłu i rolnictwa. Polacy zakładali fabryki i instytucje wspierające rozwój gospodarczy. Pomimo antypolskiej polityki władz, skutecznie konkurowali z przedsiębiorcami niemieckimi.
Galicja
Galicja była zacofana pod względem gospodarczym, a chłopów zaczęto uwłaszczać dopiero w 1848 r. Brakowało zakładów przemysłowych, co powodowało emigrację mieszkańców w poszukiwaniu lepszego życia.
Ruch spółdzielczy
Wielkopolska i Pomorze to obszary, gdzie przedstawiciele szlachty i duchowieństwa masowo angażowali się w działalność gospodarczą, tworząc najwięcej placówek samopomocy dla Polaków.
Franciszek Stefczyk założył spółdzielnię oszczędnościowo-pożyczkową, które udzielały pożyczek, co pomagało Polakom rywalizować z konkurentami wspieranymi przez rząd i banki.
Łódź wielkoprzemysłowa
Łódź, nazywana ziemią obiecaną, była miejscem dającym szansę na poprawę warunków życia. W drugiej połowie XIX w. miasto zamieszkiwała wielokulturowa społeczność.
Fabryki wielkich przemysłowców oraz otaczające je zabudowa tworzyły „miasta w mieście”, gdzie znajdowały się zakłady pracy, domy pracowników, szkoły, szpitale i rezydencje właścicieli.
Przemiany społeczne
Po upadku powstań narodowych, szlachta utraciła swoją pozycję w społeczeństwie, a pojawiły się nowe grupy społeczne, takie jak ziemiaństwo, robotnicy, burżuazja i inteligencja.
Sytuacja Żydów w XIX w.
Część Żydów ulegała asymilacji, przyjmując polską kulturę i język oraz integrując się ze społeczeństwem.
