Literatura baroku - nurty i twórcy

Literatura baroku przykłady obejmują różnorodne nurty i style, które rozwinęły się w tym okresie. Główne nurty barokowe w literaturze to:

1. Poezja metafizyczna - wprowadzająca motyw znikomości człowieka i nieuchronności przemijania. Twórczość pisarzy nawiązywała do średniowiecznej filozofii i starotestamentowych wizji Boga, wyrażając przekonanie o przemijalności ludzkiego życia.
2. Poezja dworska - skupiająca się na urokach ziemskiego życia i jego zmysłowych rozkoszach. Nurt ten rozwijał się przede wszystkim na dworach, a twórcy czerpali motywy ze wzorów europejskich.
3. Nurt sarmacki - poezja dworów szlacheckich, odwołująca się do rodzinnych tradycji. Celem tego nurtu było propagowanie wartości szlacheckich.

Highlight: W baroku rozwinęły się także pamiętnikarstwo i dramaturgia.

Najważniejsi twórcy baroku i ich dzieła to:

• Mikołaj Sęp Szarzyński - autor sonetów wyrażających metafizyczny niepokój człowieka wierzącego.
• Jan Andrzej Morsztyn - twórca wierszy miłosnych i dworskich, pisanych dla rozrywki, opartych na zaskakującym pomyśle.
• Daniel Naborowski - autor wierszy metafizycznych i poezji dworskiej.
• Jan Chryzostom Pasek - twórca "Pamiętników", barwnej opowieści o życiu XVII-wiecznego sarmaty.
• William Szekspir - autor tragedii takich jak "Romeo i Julia", "Makbet" i "Hamlet".
• Molier - twórca komedii "Skąpiec", ukazującej moralny kryzys rodzinny w świecie rządzonym przez pieniądz.

Definition: Sarmatyzm to tryb kultury szlacheckiej, obejmujący światopogląd polskiej szlachty, jej obyczaje, tradycje, literaturę i sztukę.

Vocabulary: Kontrreformacja - ruch w kościele katolickim będący odpowiedzią na renesansowy ruch reformacji, mający na celu odnowę kościoła.

Kluczowe pojęcia i wzorce osobowe baroku

Barok powtórzenie do matury powinno obejmować znajomość ważnych pojęć i koncepcji charakterystycznych dla tej epoki:

1. Koncept - technika poetycka polegająca na zaskoczeniu odbiorcy swoim pomysłem, używaniu wymyślnych, czasem dziwnych i zaskakujących technik stylistycznych. Przykładem jest wiersz "Do trupa" Morsztyna, gdzie autor w nietypowy sposób porównał miłość do śmierci.

Example: W wierszu "Do trupa" Morsztyna koncept polega na zestawieniu nieszczęśliwie zakochanego z trupem.

2. Cogito ergo sum - "Myślę, więc jestem". Sentencja Kartezjusza mówiąca, że tylko myślenie może być dowodem istnienia człowieka.
3. Vanitas - motyw marności, przemijania, doli człowieka.
4. Metafizyka - zwrot ku duchowości.
5. Marinizm - styl poetycki charakteryzujący się nadużywaniem metafor, anafor i innych środków stylistycznych.

Filozofia baroku cechy obejmuje również charakterystyczne wzorce osobowe:

1. Szlachcic-obywatel - dobry obywatel, dbający o swój kraj.
2. Szlachcic-ziemianin - skupiony tylko na swojej ziemi, konserwatysta, niezainteresowany sprawami kraju.
3. Sarmata-ksenofobik - charakteryzujący się strachem przed obcymi ludźmi $ksenofobia$, skłonnością do pijaństwa i kłótliwością.

Highlight: Literatura baroku twórcy często odwoływali się do tych wzorców osobowych w swoich dziełach, co stanowiło ważny element kultury sarmackiej.

Barok sprawdzian powinien uwzględniać nie tylko znajomość faktów i dat, ale także umiejętność interpretacji dzieł literackich i artystycznych w kontekście filozofii i kultury epoki. Zrozumienie złożoności baroku, jego dynamiki i kontrastów jest kluczowe dla pełnego obrazu tej fascynującej epoki w historii kultury europejskiej.

Ramy czasowe i filozofia baroku

Barok jako epoka kulturowa rozwijał się w Europie od końca XVI wieku do XVII wieku, a nawet do połowy XVIII wieku. W Polsce okres ten trwał od lat 20. XVII wieku do 1764 roku, kiedy to tron objął Stanisław August Poniatowski. Nazwa "barok" pochodzi od portugalskiego słowa "barocco", oznaczającego perłę o nieregularnym kształcie.

Filozofia baroku charakteryzowała się zwątpieniem w wielkie, twórcze możliwości poznawcze człowieka. W niespokojnym XVII wieku poszukiwano metafizycznej podstawy do rozważań nad funkcjonowaniem i miejscem człowieka we wszechświecie.

Highlight: Dwie kluczowe postaci filozofii baroku to Kartezjusz i Pascal.

Filozofia Kartezjusza opierała się na następujących założeniach:

1. Można podać w wątpliwość ludzkie poznanie i oparte na nim rozumowania.
2. Niepowtarzalne jest jedynie myślenie, które zakłada istnienie myślącego "ja".
3. Z umysłu da się wywieść wiedzę niepodlegającą krytyce.

Quote: "Cogito ergo sum" $Myślę, więc jestem$ - słynna sentencja Kartezjusza.

Z kolei filozofia Pascala głosiła, że:

1. Rozum ludzki nie jest w stanie pojąć nieskończoności.
2. Tylko wiara może zapewnić człowiekowi szczęście.

Sztuka i architektura baroku miały na celu wywołanie zdumienia i zachwytu odbiorcy oraz skłonienie go do refleksji nad złożonością świata. W malarstwie często pojawiał się motyw vanitas $marności$, wyrażony sentencją "Marność nad marnościami i wszystko marność". Rzeźbę cechowały ekspresja, dynamika i dążenie do ukazania ruchu ludzkiej sylwetki. Architektura sakralna miała wyrażać potęgę katolicyzmu i wspaniałość obrzędów religijnych.