Analiza sonetu Jana Andrzeja Morsztyna "O swej pannie"

Jan Andrzej Morsztyn, jeden z czołowych poetów polskiego baroku, w sonecie "O swej pannie" prezentuje typowe cechy poezji konceptowej tego okresu.

Quote: "Ale bielsza méj panny płeć twarzy i szyje / Niz marmur, mleko, łabędź, perła, śnieg, lilije."

Wiersz opiera się na koncepcie porównania bieli cery ukochanej do różnych białych przedmiotów i zjawisk. Autor wymienia kolejno:

1. Marmur z Karary
2. Mleko
3. Łabędzia
4. Perłę
5. Śnieg
6. Kwiat lilii

Highlight: Morsztyn stosuje kompozycję łańcuchową, budując napięcie poprzez wyliczenie coraz to nowych przykładów bieli, by w puencie stwierdzić, że cera jego panny przewyższa je wszystkie.

Taka konstrukcja wiersza jest charakterystyczna dla środków stylistycznych baroku, gdzie poeta dąży do zaskoczenia czytelnika nieoczekiwanym porównaniem lub wnioskiem.

Vocabulary: Koncept - w poezji barokowej oznacza pomysłowy, często zaskakujący sposób ujęcia tematu, mający na celu wywołanie podziwu u czytelnika.

Sonet Morsztyna jest doskonałym przykładem sonetu włoskiego, prezentując typową dla baroku grę słowną i kunsztowną formę poetycką.

Barokowa poezja konceptowa i odmiany sonetu

Barok w poezji charakteryzował się wykorzystaniem konceptu - zaskakującego pomysłu mającego na celu zadziwienie odbiorcy. Poezja tego okresu cechowała się maksymalizmem, idealizowaniem oraz użyciem figury sumacji.

Highlight: Koncept w poezji barokowej to kluczowy element służący zaskoczeniu i zachwyceniu czytelnika.

W epoce baroku wyróżniamy trzy główne odmiany sonetu:

1. Sonet włoski - klasyczna forma składająca się z 14 wersów.
2. Sonet francuski - odmiana o specyficznym układzie rymów.
3. Sonet angielski - wariant popularny w literaturze angielskiej.

Example: Przykładem sonetu w poezji polskiej jest utwór "Na oczy królewny angielskiej", który prezentuje typowe cechy barokowej poezji konceptowej.

Wiersz ten wykorzystuje kompozycję łańcuchową, która polega na stopniowym rozwijaniu porównań i metafor. Autor porównuje oczy królewny do pochodni, gwiazd, słońc, niebios i bogów, by następnie zaprzeczyć tym porównaniom i ostatecznie podsumować je wszystkie w puencie.

Vocabulary: Kompozycja łańcuchowa - technika poetycka polegająca na tworzeniu ciągu skojarzeń i porównań, często z wykorzystaniem gradacji.