Geneza i gatunek Bogurodzicy
Bogurodzica to najstarszy zachowany utwór poetycki w języku polskim, powstały prawdopodobnie w XII wieku. Melodia utworu wzorowana jest między innymi na rycerskich pieśniach miłosnych. Reprezentuje gatunek średniowiecznej pieśni religijnej i jest przykładem poezji melicznej, przeznaczonej do chóralnego śpiewu a capella. Bogurodzica pełniła różnorodne funkcje - była wykonywana podczas mszy świętej, służyła jako pieśń bojowa rycerstwa i pieśń koronacyjna Jagiellonów. Do XVI wieku pełniła funkcję polskiego hymnu narodowego.
Highlight: Bogurodzica stanowi najstarszy zabytek języka polskiego i jest kluczowym elementem polskiej kultury średniowiecznej.
Tematyka utworu koncentruje się wokół modlitwy skierowanej do Matki Boskiej, która ma pośredniczyć w prośbach do Chrystusa. Prośby dotyczą dwóch wymiarów ludzkiej egzystencji: doczesnego i pośmiertnego, z naciskiem na życie wieczne w Niebie.
Przykład: Wojska polskie śpiewały Bogurodzicę przed bitwami pod Grunwaldem i Warną, co podkreśla jej znaczenie jako pieśni bojowej.
Kompozycja i styl Bogurodzicy
Kompozycja Bogurodzicy nawiązuje do popularnego w średniowiecznej ikonografii motywu deesis. Utwór składa się z dwóch strof, w których podmiot liryczny zwraca się najpierw do Maryi, a następnie do Chrystusa. Kunsztowna budowa pieśni opiera się na zasadach symetrii, a obie strofy kończą się greckim zwrotem "Kyrie eleison" Panie,zmiłujsię.
Bogurodzica, jako jeden z najstarszych zabytków języka polskiego, zawiera wiele archaizmów. Występują w niej archaizmy leksykalne np.Bogurodzica,Gospodzin, fonetyczne np.stawiena, fleksyjne np.Bogurodzicadziewica, składniowe np.Bogiemstawiena i semantyczne np.zboz˙ny.
Definicja: Archaizmy to formy wyrazowe, które współcześnie nie są używane lub mają inne znaczenie niż w przeszłości.