Geneza utworów i charakterystyka twórczości Daniela Naborowskiego
Daniel Naborowski, wybitny poeta barokowy, pozostawił po sobie bogatą spuściznę literacką, której dokładne daty powstania nie są znane. Jego wiersze nie były publikowane za życia autora, lecz krążyły w rękopiśmiennych odpisach. Dopiero w 1941 roku wydano zbiór zawierający kilkadziesiąt utworów poety, co przyczyniło się do szerszego rozpowszechnienia jego twórczości.
Definicja: Panegiryk to wypowiedź wysławiająca jakąś osobę, pełna pochwał i zachwytu. Może przybierać różne formy, np. wiersza, przemówienia, dedykacji czy listu.
Definicja: Gradacja, inaczej stopniowanie, polega na uszeregowaniu składników wypowiedzi (słów lub sformułowań) w porządku nasilania się lub słabnięcia wskazywanej przez nie cechy znaczeniowej.
Definicja: Koncept to wymyślny, oryginalny pomysł, który wpływa na konstrukcję i wymowę utworu literackiego oraz zaskakuje czytelnika.
Twórczość Naborowskiego charakteryzuje się dwoma głównymi nurtami. Z jednej strony tworzy on poezję dworską, mającą na celu zaskakiwanie odbiorcy, z drugiej zaś - wiersze zawierające metafizyczną refleksję nad przemijaniem i marnością świata doczesnego. Wspólną cechą obu typów twórczości jest barokowa dbałość o formę - utwory opierają się na wyrafinowanych pomysłach, czyli konceptach.
Highlight: Do ulubionych chwytów kompozycyjnych Naborowskiego należało rozwijanie skojarzeń na temat jednego przedmiotu lub pojęcia, co miało na celu zachwycenie i oszołomienie czytelnika.
Światopogląd poety odzwierciedla się w jego twórczości. Naborowski proponuje receptę na ból przemijania w postaci unikania skrajności, kierowania się w życiu stoickim umiarem oraz oddania się w pełni na łaskę Boga.
Example: Wiersz "Na oczy królewny angielskiej" jest przykładem panegiryku w twórczości Naborowskiego. Utwór ten stanowi swoiste sprawozdanie z poszukiwania najtrafniejszej metafory opisującej oczy angielskiej królewny. Wierszowany zachwyt nad pięknem oczu jest jednocześnie wyrazem pochwały twórczej mocy słowa.
Example: "Krótkość żywota" to wiersz, w którym Naborowski odwołuje się do popularnego w baroku motywu vanitas. Tematem utworu jest nieuchronność śmierci oraz jej niespodziewane nadejście. Poeta porusza refleksję na temat kontrastu między złudzeniem człowieka o rozciągającym się przed nim życiu a nietrwałą rzeczywistością.
Example: W wierszu "Marność" Naborowski przyznaje, że ziemska rzeczywistość jest marnością, ale nie twierdzi, że życie doczesne jest całkowicie bezwartościowe. Wiersz dzieli się na dwie części: w pierwszej opisany jest stosunek świata (ludzi) do marności, czyli wszystkich przemijających, nietrwałych wartości, a w drugiej części wiersz przybiera formę pouczenia podmiotu lirycznego skierowanego do wszystkich ludzi.
Highlight: Charakterystyczne dla Naborowskiego jest godzenie przeciwieństw, co widoczne jest szczególnie w wierszu "Marność". Poeta zestawia czasowniki w trybie rozkazującym, wyrażające myśli o korzystaniu z uroków życia doczesnego, z przysłówkami określającymi sposób owego korzystania, np. "uczciwie".
Podsumowując, Daniel Naborowski w swojej twórczości mistrzowsko łączy formę z treścią, tworząc utwory pełne głębokiej refleksji nad przemijaniem i marnością życia doczesnego, jednocześnie zachwycając czytelnika kunsztowną formą i oryginalnymi konceptami.
