Wymiary symboliczne i postawy bohaterów
Dżuma w powieści Camusa ma wiele znaczeń symbolicznych. To nie tylko choroba, ale także metafora nieobliczalnego kataklizmu spadającego na ludzi, symbol wojny (nawiązanie do II wojny światowej), obraz zła tkwiącego w człowieku i świecie oraz metafora absurdu egzystencji. Jako powieść paraboliczna, "Dżuma" niesie ze sobą uniwersalne przesłanie moralne i dydaktyczne.
Bohaterowie przyjmują różne postawy wobec epidemii. Bernard Rieux całkowicie poświęca się walce, traktując swój zawód jako misję. Jean Tarrou aktywnie organizuje formacje sanitarne, ryzykując własnym życiem. Raymond Rambert początkowo szuka sposobu ucieczki, ale ostatecznie angażuje się w walkę. Ojciec Paneloux przechodzi wewnętrzną przemianę – od postrzegania dżumy jako kary bożej do aktywnego przeciwstawiania się złu. Natomiast Cottard cieszy się z wybuchu epidemii, widząc w niej swoją szansę.
Kazania ojca Paneloux odzwierciedlają zmianę w postrzeganiu dżumy. W pierwszym kazaniu przedstawia ją jako karę za grzechy, natomiast w drugim – jako wyzwanie sprawdzające człowieczeństwo i zachęca do walki z zarazą.
W powieści pojawiają się też istotne motywy literackie: miasto pozbawione przyrody, którego monotonię burzy epidemia; cierpienie związane z rozłąką, niepewnością i zmianą codzienności; śmierć stająca się powszednia; miłość niemająca szans w warunkach epidemii oraz przemiany postaw bohaterów pod wpływem tragicznych wydarzeń.
💡 Albert Camus poprzez powieść paraboliczną pokazuje, że zło nigdy nie umiera całkowicie – dżuma nie odchodzi na zawsze, ale pozostaje uśpiona, gotowa zaatakować ponownie, co stanowi uniwersalne ostrzeżenie dla ludzkości.
Postacie drugoplanowe dopełniają obraz miasta w czasie epidemii: Michel jako pierwsza ofiara dżumy, żona i matka Rieux, sędzia Othon z synem Filipem, doktor Castel tworzący serum oraz inni mieszkańcy, których losy splatają się w walce z zarazą.