Kierunki filozoficzne dwudziestolecia międzywojennego

W dwudziestoleciu międzywojennym rozwinęło się kilka istotnych kierunków filozoficznych, które miały znaczący wpływ na kulturę i myśl tego okresu:

1. Egzystencjalizm - pesymistyczny nurt wywodzący się z XIX wieku, którego prekursorem był Søren Kierkegaard. Zakłada, że człowiek pojawił się na świecie bez celu, musi wziąć pełną odpowiedzialność za swoje czyny, a życie jest krótkie i kruche.
2. Pragmatyzm - powstały jako opozycja do racjonalizmu, z Williamem Jamesem jako prekursorem. Kładzie nacisk na praktyczność i przydatność prawdy, przedkładając wykorzystanie wiedzy nad dążenie do obiektywnej prawdy.
3. Katastrofizm - nurt wynikający bezpośrednio z traumy po I wojnie światowej. Charakteryzuje się pesymizmem i obawą przed nadchodzącą katastrofą. Zakłada niemożliwość powrotu do dawnych norm moralnych i wartości.
4. Fenomenologia - zapoczątkowana przez Edmunda Husserla, dążyła do zbudowania filozofii badającej istotę przedmiotów. Odrzucała psychologizm i relatywizm, stawiając sobie za cel osiągnięcie pewnej wiedzy.

Definition: Katastrofizm - nurt filozoficzny i literacki dwudziestolecia międzywojennego, charakteryzujący się pesymistyczną wizją przyszłości i przekonaniem o nieuchronności nadchodzącej katastrofy cywilizacyjnej.

Highlight: Główne kierunki filozoficzne tego okresu odzwierciedlały zarówno optymizm początku epoki, jak i narastający pesymizm w obliczu zbliżającej się II wojny światowej.

Hasła i pojęcia sztuki dwudziestolecia międzywojennego

Sztuka dwudziestolecia międzywojennego charakteryzowała się różnorodnością nurtów i koncepcji artystycznych. Oto najważniejsze z nich:

1. Awangarda - określenie nowych i eksperymentalnych zabiegów w sztuce tego okresu.
2. Ekspresjonizm - nurt kładący nacisk na wyrażanie uczuć i emocji, a nie na wierne odwzorowanie rzeczywistości.
3. Kreacjonizm - postulujący odrzucenie tego, co już zaobserwowane, na rzecz twórczej mocy artysty i jego wyobraźni.
4. Dadaizm - ruch artystyczny dający początek surrealizmowi, zakładający całkowite odrzucenie klasycznych form i autorytetów.
5. Futuryzm - kierunek pochodzący z Włoch, dążący do stworzenia nowej sztuki pozbawionej norm i nakazów.
6. Neoklasycyzm - nawiązujący do wzorców antycznych, dążący do piękna i wysokiego stylu języka w literaturze.
7. Psychologizm - inspirowany odkryciami Freuda, skupiający się na wpływie wychowania na charakter i zachowanie człowieka.
8. Realizm - dążący do jak najdokładniejszego odwzorowania rzeczywistości.
9. Surrealizm - ukazujący zwykłe przedmioty w zniekształcony, często absurdalny sposób.

Example: Przykładem surrealizmu w sztuce może być filiżanka porośnięta futrem, łącząca codzienność z elementem absurdu i zaskoczenia.

Highlight: Nurty 20-lecia międzywojennego w sztuce charakteryzowały się dużą różnorodnością i eksperymentalnością, od tradycyjnego realizmu po awangardowy surrealizm.

Literatura dwudziestolecia międzywojennego

Literatura 20-lecia międzywojennego cechowała się dużą różnorodnością i eksperymentalnością. Oto jej główne cechy i gatunki:

1. Niejednorodność - prezentowała skrajne programy artystyczne.
2. Ograniczenie roli fabuły i akcji na rzecz głębokiej analizy psychologicznej.
3. Zmiana nastrojów - od optymizmu w pierwszym dziesięcioleciu do pesymizmu w drugim.

Główne gatunki literackie:

1. Powieść realistyczna - charakteryzująca się dokładnym opisem rzeczywistości, obiektywnym narratorem i logiczną fabułą.
2. Powieść awangardowa - zrywająca z wyznacznikami literatury realistycznej, często wykorzystująca oniryzm, surrealizm czy groteskę.
3. Powieść psychologiczna - skupiająca się na ukazywaniu emocji i przemyśleń bohaterów.
4. Powieść polityczna - często poruszająca temat walki o władzę i wizji przyszłej Polski.
5. Proza poetycka - łącząca cechy prozy i poezji, nasycona środkami artystycznymi.
6. Manifest literacki - forma postulatów skierowanych do odbiorców.

Highlight: Grupy poetyckie dwudziestolecia międzywojennego eksperymentowały z różnymi formami i stylami, tworząc bogatą i zróżnicowaną literaturę.

Example: Przykładem powieści psychologicznej z tego okresu może być "Granica" Zofii Nałkowskiej, zgłębiająca wewnętrzne przeżycia bohaterów.

Wzorce osobowe w literaturze:

1. Zbuntowany młody człowiek - sprzeciwiający się zasadom i poszukujący nowych autorytetów $np. Czarek Baryka$.
2. Nowoczesna kobieta - równa mężczyznom i otwarta na nowe doświadczenia.

Quote: "Literatura XX-lecia międzywojennego była bardzo niejednorodna. Prezentowała skrajne programy artystyczne."

Ta różnorodność i eksperymentalność literatury odzwierciedlała dynamiczne zmiany społeczne i kulturowe zachodzące w Polsce w okresie międzywojennym.

Periodyzacja i nazewnictwo dwudziestolecia międzywojennego

Dwudziestolecie międzywojenne to epoka w historii Polski obejmująca lata 1918-1939, czyli okres między dwiema wojnami światowymi. Nazwa ta bezpośrednio wskazuje na jej umiejscowienie w czasie historycznym.

Vocabulary: Międzywojnie - alternatywna nazwa dla dwudziestolecia międzywojennego, podkreślająca jego charakter jako okresu między wojnami.

Epokę tę można podzielić na dwie fazy:

1. Jasne dziesięciolecie - charakteryzujące się optymizmem i radością po zakończeniu I wojny światowej. Literatura tego okresu była pełna nadziei i wreszcie uwolniona od tematyki narodowowyzwoleńczej.
2. Ciemne dziesięciolecie - nacechowane strachem i poczuciem nadchodzącej katastrofy. Literatura stała się pesymistyczna, odzwierciedlając niepokoje społeczne i polityczne.

Highlight: Podział na "jasne" i "ciemne" dziesięciolecie odzwierciedla zmieniające się nastroje społeczne i literackie w Polsce w okresie międzywojennym.